Latif AKCA

I. GİRİŞ
Gelir vergisine tabi gelir unsurlarından biri olan ve 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 70’inci maddesinde yazılı mal ve hakların (Arazi, bina, haklar vs.) kiraya verilmesinden elde edilen gelirler “gayrimenkul sermaye iradı” olarak adlandırılır.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 70 ila 74. maddeleri arasında düzenlenen gayrimenkul sermaye iradı kanunda tadadi olarak yazılı mal ve hakların sahipleri, mutasarrıfları, zilyetleri, irtifak ve intifa hakkı sahipleri veya kiracıları tarafından kiraya verilmesinden elde edilen iratlar olarak tanımlanmıştır.
Bilindiği üzere, gayrimenkul sermaye iradı elde edenler, 2023 yılına ilişkin kira gelirlerini yıllık gelir vergisi beyannamesi ile 2024 yılının Mart ayında beyan edeceklerdir. Hesaplanan vergiyi ise iki taksitte ödeneceklerdir.
Bu yazıda, 2023 yılında sahip oldukları mal ve hakları kiraya verenlerin vergilendirilmesine ve beyanına yönelik olarak birtakım açıklamalara yer verilecektir.
II. KİRA GELİRLERİNE KONU MAL VE HAKLAR
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 70. maddesinde sayılan mal ve hakların gerçek kişiler tarafından kiraya verilmesinden sağlanan gelirler “gayrimenkul sermaye iradı” olarak ifade edilmektedir.
. Söz konusu maddeye göre kira gelirine konu mal ve haklar şöyledir;
- Arazi ve bina gibi gayrimenkuller,
- Gemi ve gemi payları,
- Motorlu nakil ve cer vasıtaları,
- Maden suları, menba suları, madenler, taş ocakları, kum ve çakıl istihsal yerleri, tuğla ve kiremit harmanları, tuzlalar ve bunların mütemmim cüzileri ve teferruatları,
- Voli mahalleri ve dalyanlar,
- Gayrimenkullerin ayrı olarak kiraya verilen mütemmim cüzileri ve teferruatı ile bilumum tesisatı, demirbaş eşyası ve döşemeleri,
- Gayrimenkul olarak tescil edilen haklar (irtifak, intifa ve kaynaklardan yararlanma hakkı gibi),
- Arama, işletme ve imtiyaz hakları ve ruhsatları, ihtira beratı, alameti farika, marka, ticaret unvanı, her türlü teknik resim, desen, model, plan, sinema ve televizyon filmleri, ses ve görüntü bantları, sanayi ve ticaret ve bilim alanlarında elde edilmiş bir tecrübeye ait bilgilerle gizli bir formül veya bir imalat usulü üzerindeki kullanma hakkı veya kullanma imtiyazı,
-Telif hakları.
Yukarıdaki mal ve hakların sadece sahipleri tarafından değil, mutasarrıfları, zilyetleri, irtifak ve intifa hakkı sahipleri tarafından kiraya verilmesinden elde edilen gelirler de gayrimenkul sermaye iradı sayılmaktadır. Hatta bu mal ve hakların kiracıları tarafından kiraya verilmesinden elde edilen gelirler de gayrimenkul sermaye iradı olarak kabul edilmektedir.
III. KİRA GELİRLERİNDE BEYANNAME VERİLMESİ GEREKEN HALLER
Beyana tabi geliri sadece gayrimenkul sermaye iradından ibaret olan mükelleflerden;
a) Bir takvim yılı içinde elde ettiği mesken kira geliri, istisna tutarını (2023 yılı için 21.000 TL ) aşanlar,
b) İşyeri kira gelirleri üzerinden vergi kesintisi yapılanlardan, kira gelirlerinin brüt tutarı beyanname verme sınırını (2023 yılı için 150.000 TL) aşanlar,
c) 2023 yılı için beyanname verme sınırı olan 150.000 TL’nin aşılıp aşılmadığının tespitinde, gelir vergisi tevkifatına tabi kira gelirleri ile mesken kira gelirinin gelir vergisinden istisna edilen tutarı aşan kısmı birlikte dikkate alınacaktır.
Aynı yıl içinde hem konut kirası hem de işyeri kirasının birlikte elde edilmesi durumunda, konut kira gelirinden 21.000 TL istisna tutarı düşüldükten sonra kalan tutar ile işyeri kira gelirinin toplamı, 150.000 TL’yi aşarsa konut ve işyeri kira gelirinin ikisi de beyan edilecektir. Şayet aşmıyorsa yalnızca konut kira geliri beyan edilecektir.
d) Bir takvim yılı içinde elde edilen tevkifata ve istisna uygulamasına konu olmayan gayrimenkul sermaye iratları toplamı (2023 yılında 8.400 TL) aşanlar.
e) Diğer mal ve haklardan kira geliri elde edenler.
Mükelleflerce bir takvim yılı içinde o yıla veya geçmiş yıllara ait olarak nakden veya ayni olarak tahsil edilen kira bedelleri o yılda elde edilmiş kabul edilmektedir. Ancak, gelecek yıllara ait olup peşin tahsil edilen kira bedelleri ilgili yılın geliri olarak kabul edilip, ilgili yıllarda beyan edilecektir.