Raşit ULUBEY

I- BAŞLANGIÇ

Bu makalemizde, son yıllarda mutat uygulama haline almış olan asgari ücrette bir önceki yıla göre yapılmış olan 01/01-30/06/2022 döneminde brüt 1.426,50 liralık, 01/07-31/12/2022 döneminde de brüt 2.893,50 TL’lik (%80,88 oranındaki) farktan dolayı işverenlere 7417 sayılı Kanunla yapılan Asgari Ücret Desteği düzenlemesinin neler getirdiği genel hatlarıyla ele alınıp değerlendirilecektir.

II- KONU

1- Asgari Ücretin Belirlenmesi

Asgari ücret tespit komisyonunun oluşumu, çalışma usul ve esasları ve diğer hususlar Asgari Ücret Yönetmeliği’nde hüküm altına alınmış bulunmaktadır.

Asgari ücret, İş Kanununun “Asgari ücret” başlıklı 39’uncu maddesi ve 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 522 nci maddesi gereği; 5 kamu (2 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, 1 TUİK, 1 Hazine Müsteşarlığı, 1 Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı) temsilcisi, 5 bünyesinde en çok işçiyi bulunduran işçi sendikaları konfederasyonu temsilcisi ve 5 bünyesinde en çok işvereni bulunduran işveren kuruluşu temsilcisi olmak üzere toplam 15 üyeden oluşan asgari ücret tespit komisyonu tarafından belirlenmektedir.

Tespit edilen asgari ücret, Komisyon kararında başka bir yürürlük tarihi belirlenmemesi halinde Resmi Gazetede yayımlandığı tarihte yürürlüğe girmektedir (01.07.2022 tarihli ve 31883 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Yönetmelik değişikliğine göre).

Asgari ücret tespit komisyonu, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının çağrısı üzerine en az 10 üyenin katılımı ile toplanmakta ve Bakanlıkça hazırlanan gündeme göre çalışmaktadır.

Komisyon oy çokluğu ile karar vermekte olup, oyların eşitliği halinde, Başkanın bulunduğu taraf çoğunluğu sağlamış sayılmaktadır. Alınan karara katılmayan üye, istemesi halinde katılmama gerekçesini belirtmektedir. Komisyonun her toplantıda aldığı kararlar karar defterine yazılmakta ve toplantıya katılanlar tarafından imzalanmaktadır. Bu bağlamda, Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nca 16.12.2021 tarihli ve 2021/1 sayılı Kararla; 01.01.2022 - 31.12.2022 tarihleri arasında uygulanmak üzere asgari ücretin günlük brüt 166,80 TL. (Aylık brüt 5.004,00 TL) olarak; 01.07.2022 tarihli ve 2022/1 sayılı Kararla da; 01.07.2022 – 31.12.2022 tarihleri arasında uygulanmak üzere asgari ücretin günlük brüt 215,70 TL. (Aylık brüt 6.471,00 TL) olarak; tespitine karar verilmiş ve Resmi Gazetede ilan edilmek suretiyle kamu oyuna duyurulmuş bulunmaktadır.

2- Asgari Ücrete Desteğin Yasal Dayanağı

Asgari ücret, 2021 yılının tamamında günlük 119,25 TL ve aylık 3.577,50 lira olarak uygulanmaktayken 2022 yılının tamamında geçerli olmak üzere Asgari Ücret Tespit Komisyonu tarafından günlük 166,80 TL ve aylık 5.004,00 lira olarak; 2022 Mayıs ayı Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE)’nin bir önceki yılın aynı ayına göre %73,50 olarak gerçekleşmesi sonucu 01 Temmuz 2022 tarihinden geçerli olmak üzere yıl sonuna kadar günlük 215,70 TL ve aylık 6.471,00 lira olarak belirlenmiştir. Bu şekilde 2021 yılına göre 2022 yılında asgari ücrette; 01/01 - 30/06/2022 arası brüt 1.426,50 liralık, 01/07 - 31/12/2022 arası brüt 2.893,50 liralık bir fark ortaya çıkmıştır.

Meydana gelen brüt 2.893,50 liralık bu farktan dolayı işverenlere destek sağlamak üzere 01.07.2022 tarihinde kabul edilen 7417 sayılı Devlet Memurları Kanunu ile Bazı Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 64 üncü maddesiyle, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa Geçici 88 inci madde ilave edilmiştir. Bu maddenin 01.07.2022 tarihinden geçerli olmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe gireceğini ve 01.07.2022 - 31.12.2022 tarihleri arasında uygulanması hüküm altına alınmıştır. Kanunun uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ve Türkiye İş Kurumunun görüşleri alınmak suretiyle Sosyal Güvenlik Kurumunca belirlenecektir. Söz konusu SGK Genelgesi henüz çıkmadığından, bu makale hazırlanırken 16.08.2021 tarihli ve 2021/28 sayılı 2021 yılı asgari ücret desteği genelgesinden yararlanılmıştır.

3- Destekten Kimler Yararlanacak

Asgari ücret desteğinden, 2021 yılının aynı ayına ilişkin prim ödeme gün sayısını geçmemek üzere, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun “Sigortalı sayılanlar” başlıklı 4/a maddesi (eski SSK) kapsamında hakkında yaşlılık, malullük ve ölüm sigortası uygulanan (uzun vadeli sigorta kollarına tabi olan) kişileri çalıştıran özel sektör işverenleri ile ve mahiyet kodu 1 ve 3 olarak tescil edilen 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu eki I sayılı cetvelde yer alan Genel Bütçe Kapsamındaki Kamu İdareleri (TBMM, Başbakanlık, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Bakanlıklar vb. gibi halen 41 adet) ile I sayılı cetvelde sayılan kamu idareleri niteliğinde olduğu halde mahiyet kodu 2 olarak tescil edilen işyeri işverenleri hariç olmak üzere, uzun vadeli sigorta kollarına tabi olanları çalıştıran diğer kamu kurum ve kuruluşları (burada belirtilen kamu kurum ve kuruluşları ve özel sektör işyerlerinin alt işverenleri/taşeronları bu makale çerçevesinde destekten yararlanmaktadır. Şu kadar ki, kamu kurum ve kuruluşlarından alınan fiyat farkı ödemeli ve çalıştırılacak personel sayısının ihale dokümanında belirlendiği ihaleli işlerde, yararlanılan asgari ücret desteği, kamu idaresi tarafından işverenin hak edişinden kesilmektedir.

4- Destekten Yararlanmak İçin Ücret Sınırı