Dr.Mehmet YÜCEL

1.GİRİŞ

Mart ayı gelir vergisi mükellefleri için beyanname verme ve verginin ilk taksitini ödeme ayıdır. Gelirin toplanması ve beyanı ile toplama yapılmayan haller, Gelir Vergisi Kanunu’nun 85’inci maddesi ile 86’ncı maddesinde düzenlenmiştir. Gelir Vergisi Kanunu’nun 85’inci maddesine göre, gelir vergisi uygulamasında temel ilke, mükelleflerin çeşitli gelir unsurlarından meydana gelen ve bir takvim yılında elde ettikleri kazanç ve iratlarını mezkur Kanunda aksine hüküm olmadıkça yıllık beyannamede toplayıp ilgili vergi dairesine bildirmeleridir Ancak mevcut uygulamada bazı şartlar altında belirli gelirlerin beyanname dışında bırakılmasına izin verilmiştir. Yıllık beyanname, gerçek kişilerin çeşitli gelir unsurlarından bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların bir araya getirilip toplanmasına ve bu şekilde hesaplanan gelirin bir beyanname ile vergi dairesine bildirilmesine yaramaktadır.

2.YILLIK BEYANNAME VERİLECEK HALLER

2.1.TAM MÜKELLEF GERÇEK KİŞİLERDE

Gelir Vergisi Kanunu’na göre, Türkiye’de yerleşmiş olanlar [Türkiye’de yerleşmekten kasıt, ikametgahın Türkiye’de olması veya bir takvim yılı içinde Türkiye’de devamlı olarak altı aydan fazla oturulmasıdır. (Geçici ayrılmalar Türkiye’de oturma süresini kesmez)] ile resmi daire ve müesseselere veya merkezi Türkiye’de bulunan teşekkül ve teşebbüslere bağlı olup adı geçen daire, müessese teşekkül ve teşebbüslerin işleri dolayısıyla yabancı memleketlerde oturan Türk vatandaşları tam mükellefiyet esasına tabidirler ve Türkiye içinde ve Türkiye dışında elde ettikleri kazanç ve iratların tamamı üzerinden vergilendirilirler.

2.1.1.Ticari Kazanç Elde Edenler

Gelir Vergisi Kanunu’nun 85’inci maddesine göre ticari kazanç elde eden ve defter tutmak zorunda olan tacirler ile defter tutma zorunluluğu bulunmayan ticari kazancı basit usulde tespit edilen mükellefler kazanç elde etmemiş olsalar dahi yıllık beyanname vermek zorundadır. Kollektif şirket ortakları ile adi ortaklık veya hisseli ve adi komandit şirketlerin komandite ortakları tacir sayıldığından, hisselerine düşen kazançları yıllık beyanname ile bildirirler.

2.1.2. Zirai Kazanç Elde Edenler

Kazancını gerçek usulde (zirai işletme hesabı veya bilanço esasına göre) tespit eden zirai kazanç sahipleri, bu faaliyetlerinden kazanç elde etmemiş olsalar bile yıllık beyanname vermek zorundadırlar. Ancak çiftçiler genel olarak elde ettikleri hasılatlar üzerinden tevkifat yapılmak suretiyle vergilendirilmektedirler.

2.1.3. Ücret Geliri Elde Edenler

Gelir Vergisi Kanunu’nun 86’ncı maddesinin b fıkrası hükmünce; tek işverenden alınmış ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler (birden fazla işverenden ücret almakla beraber, birden sonraki işverenden aldıkları ücretlerinin toplamı 103’üncü maddede yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2021 yılı için(1) 53.000 TL) aşmayan mükelleflerin, tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretleri dahil) yıllık beyanname ile beyan edilmeyecektir. Mükellefin başka gelirleri nedeniyle yıllık beyanname vermesi halinde bile, tevkifata tabi tutulmuş ücretler beyannameye dahil edilmeyecektir.

Buna göre, beyana tabi gelirin sadece ücretlerden oluştuğu durumda, birden fazla işverenden alınan toplam ücret tutarı beyan sınırını geçse dahi, birinci işverenden sonraki işverenlerden alınan ücret tutarının belli bir tutarı geçmemesi halinde beyanname verilmeyecektir. Diğer gelir unsurları için beyanname verilmesi durumunda, 86’ncı maddenin b fıkrası uyarınca ücret gelirleri verilen beyannameye dahil edilmeyecektir. Bu açıklamalara göre; ücretlerde, birden fazla işverenden ücret alıp birden sonraki işverenden elde ettiği ücreti, 103’üncü maddenin ikinci gelir dilimini aşanlar yıllık beyanname vermek zorundadır.

Ayrıca Gelir Vergisi Kanunu’nun 95’inci maddesinde yer alan ücretlerin yıllık beyanname ile bildirilmesi gerekmektedir. Buna göre;

-Ücretlerini yabancı bir memleketteki işverenden doğrudan doğruya alan hizmet erbabı,

-16. maddede yazılı istisnadan faydalanmayan yabancı elçilik ve konsolosluk memur ve hizmetlileri,

-Maliye Bakanlığınca yıllık beyanname ile bildirilmesinde zaruret görülen ödemelerin yıllık beyanname ile bildirilmesi gerekmektedir. Bunların gelirleri tevkifata tabi olmadığından bu gelirlerin yıllık beyanname ile bildirilmesi zorunludur.

2.1.4. Serbest Meslek Kazancı Elde Edenler

Defter tutan serbest meslek erbabı kazanç elde etmemiş olsalar bile yıllık beyanname vermek zorundadır. Ancak Gelir Vergisi Kanunu’nun 18’nci maddesinde yer alan serbest meslek kazançları, gelir vergisinden istisnadır. Söz konusu serbest meslek kazançları Gelir Vergisi Kanunu’nun 94’üncü maddesine göre tevkifata tabidir. Fakat Gelir Vergisi Kanunu’nun 18’nci maddesinde yer alan serbest meslek kazançlarına ilişkin olarak 7194 sayılı Kanunun 10’uncu maddesiyle önemli bir değişiklik yapılmıştır.

Yapılan bu değişiklikle 1/1/2020 tarihinden itibaren elde edilen gelirlere uygulanmak üzere Gelir vergisi Kanunu’nun18. maddesi kapsamındaki kazançları toplamı 103 üncü maddede yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı aşanlar, bu istisnadan faydalanamazlar. Bu durumda olanların, 94’üncü maddenin birinci fıkrası kapsamında tevkifat yapma yükümlülüğü yoktur.

2.1.5. Gayrimenkul Sermaye İradı Elde Edenler

Mükelleflerin beyana tabi gelirleri sadece gayrimenkul sermaye iradından oluşmakta ise;

-Bir takvim yılı içinde elde edilen konut kira geliri, istisna tutarını (2021 yılı için 7.000 TL’yi) aşanlar,

-İşyeri kira gelirleri üzerinden vergi kesintisi yapılanlardan, kira gelirlerinin brüt tutarı beyanname verme sınırını (2021 yılı için 53.000 TL) aşanlar (Beyanname verme sınırı 53.000 TL’nin tespitinde, gelir vergisi kesintisine tabi brüt kira gelirleri ile konut kira gelirinin gelir vergisinden istisna edilen tutarı aşan kısmı toplanarak dikkate alınır.),

-Tevkifata ve istisna uygulamasına konu olmayan kira gelirleri için beyanname verme sınırını (2021 yılı için 2.800 TL) aşan gayrimenkul sermaye iratlarının tamamı üzerinden yıllık beyanname verilmek zorundadır.

Vergi kesintisine ve istisna uygulamasına konu olmayan kira gelirleri için (örneğin, basit usuldeki mükellefe kiraya verilen işyerinden elde edilen kira gelirlerinde olduğu gibi), 2.800 TL’lik tutar bir istisna değil, beyanname verme sınırıdır. Dolayısıyla bu tutarı aşan (vergi kesintisine ve istisna uygulamasına konu olmayan) bir işyeri kira geliri varsa bu gelirin beyan sınırını aşan kısmı değil, tamamı beyan edilir. Aile bireylerinin her biri sahip oldukları mal ve haklardan elde ettikleri kira gelirleri için kendi adlarına ayrı beyanname verirler. Küçük ve kısıtlılar adına verilecek olan yıllık gelir vergisi beyannamesi veli, vasi veya kayyum tarafından imzalanır. Mal ve haklara hisseli sahiplik halinde, her hissedar kendi hissesine karşılık gelen kira gelirini beyan eder.

2.1.6. Menkul Sermaye İradı Elde Edenler

2021 yılında elde edilen menkul sermaye iratlarının bir kısmı tutarı ne olursa olsun, bir kısmı ise elde edilen gelirin belli bir tutarı aşmaması halinde yıllık beyanname ile beyan edilmeyecektir. Diğer bir ifade ile gerçek kişilerce 2021 yılında elde edilen menkul sermaye iratlarının bir kısmı 53.000 TL’yi aşması halinde, bir kısmı ise vergi kesintisine ve istisnaya tabi olmadıkları için 2.800 TL’yi aşması halinde yıllık beyanname ile beyan edilecektir. 01.01.2006 tarihinde itibaren menkul sermaye iratlarının vergilendirilmesi hususu esas olarak Gelir Vergisi Kanunu’nun Geçici 67’nci maddesine göre gerçekleştirilmektedir. Bu madde kapsamında tevkifata tabi tutulan her türlü menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarından elde edilen faiz ve alım satım kazançları, tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecektir.

2.1.6.1. Tutarı Ne Olursa Olsun Beyan Edilmeyecek Menkul Sermaye İratları