Levent BAŞAK

1. GİRİŞ

Türkiye’de uygulanmakta olan önemli bir vergi de emlak vergisidir. Emlak vergisi uygulaması 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanunu’na (EVK’ya) göre yürütülür. EVK’nın “Mevzuu” başlıklı 1’inci maddesi hükmüne göre Türkiye sınırları içinde bulunan binalar bu Kanun hükümlerine göre Bina Vergisine tabidir.

Uzun yıllar yurt dışında yaşayıp özel veya kamu sektöründe çalıştıktan sonra emekli olduktan sonra Türkiye’ye kesin dönüş yapan kişilerin Türkiye’de bulunan binaları için emlak vergisi ödeyip ödemeyeceği konusunda uygulamada çeşitli tereddütler ortaya çıkmaktadır. Tereddüt yaratan konu EVK’nın 8’inci maddesinde yer alan düzenleme nedeniyle ortaya çıkmaktadır.

Bu nedenle, tarafımıza bu konuda yöneltilen sorulara cevap vermek adına bu makalemizde öncelikle, EVK’nın 8’inci maddesi hükümleri irdelenecektir. Daha sonra ise yabancı bir sosyal güvenlik kurumundan emekli olan bir kişinin bu madde karşısındaki durumu üzerinde durulacaktır.

2. EMLAK VERGİSİ KANUNU’NUN 8’İNCİ MADDESİNE GÖRE EMLAK VERGİSİ UYGULAMASI

EVK’nın 8’inci maddesinde “Nispet” başlıklı 8’inci maddesinde aşağıdaki düzenlemeye yer verilmiştir.

“(4736 sayılı Kanunun 4/A maddesiyle değişen fıkra. 01.01.2002 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 19.01.2002 tarihinde yürürlüğe girmiştir) Bina vergisinin oranı meskenlerde binde bir, diğer binalarda ise binde ikidir. Bu oranlar, (5281 sayılı Kanunun 43/4-b maddesiyle değişen ibare) (01.01.2005 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 31.12.2004 tarihinde yürürlüğe girmiştir) 5216 sayılı Kanunun uygulandığı büyük şehir belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde % 100 artırımlı uygulanır. (700 Sayılı KHK’nın 59’uncu maddesiyle değişen ibare) (09.07.2018 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir) Cumhurbaşkanı vergi oranlarını yarısına kadar indirmeye veya üç katına kadar artırmaya yetkilidir.

(4962 sayılı Kanunun 15’inci maddesiyle değişen fıkra) (07.08.2003 tarihinde yürürlüğe girmiştir) (700 Sayılı KHK’nın 59’uncu maddesiyle değişen ibare) (09.07.2018 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir) Cumhurbaşkanı, kendisine bakmakla mükellef kimsesi olup onsekiz yaşını doldurmamış olanlar hariç olmak üzere hiçbir geliri olmadığını belgeleyenlerin, gelirleri münhasıran kanunla kurulan sosyal güvenlik kurumlarından aldıkları aylıktan ibaret bulunanların, gazilerin, (5378 sayılı Kanunun 22’nci maddesi ile eklenen ibare) (07.07.2005 tarihinde yürürlüğe girmiştir) (6462 sayılı Kanunun 1 inci maddesiyle değişen ibare) (03.05.2013 tarihinde yürürlüğe girmiştir) engellilerin, şehitlerin dul ve yetimlerinin Türkiye sınırları içinde brüt 200 m²’yi geçmeyen tek meskeni olması (intifa hakkına sahip olunması hali dahil) halinde, bu meskenlerine ait vergi oranlarını sıfıra kadar indirmeye yetkilidir. Bu hüküm, yukarıda belirtilenlerin tek meskene hisse ile sahip olmaları halinde hisselerine ait kısım hakkında da uygulanır. Muayyen zamanda dinlenme amacıyla kullanılan meskenler hakkında bu hüküm uygulanmaz. Geliri olmadığını belgelemenin usul ve esaslarını belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.

Yeni inşa edilen bina veya binaların vergisi, arsasının (veya arsa payının) vergisinden az olamaz. (4962 sayılı Kanunun 15’inci maddesiyle eklenen cümle) (07.08.2003 tarihinde yürürlüğe girmiştir) Bu hüküm binaların inşalarının sona erdiği yılı takip eden bütçe yılından itibaren dört yıl uygulanır.”

2.1. Emlak Vergisi Kanunu’nun 8’inci Maddesinin Temel Esasları

EVK’nın 8’inci maddesi esas alındığında bu madde hükümlerine göre vergilendirme esaslarını aşağıdaki şekilde özetlemek mümkündür.

1- Bina vergisinin oranı meskenlerde binde bir, diğer binalarda ise binde ikidir.

2- Bu oran, 5216 sayılı Kanunun uygulandığı büyük şehir belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde % 100 artırımlı uygulanır.

3- Cumhurbaşkanı, bu madde ile belirlenen vergi oranlarını yarısına kadar indirmeye veya üç katına kadar artırmaya yetkilidir.

2.2. İndirimli Bina Vergisi Oranından Yararlanacak Mükellefler

EVK’nın 8’inci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan hüküm uyarınca Cumhurbaşkanı vergi oranlarını sıfıra kadar indirmeye yetkilidir. Kendisine bakmakla mükellef kimsesi olup onsekiz yaşını doldurmamış olanlar hariç olmak üzere indirimli vergi oranı uygulanacak oranlar aşağıdaki mükellefleri kapsamaktadır.

1- Hiçbir geliri olmadığını belgeleyenler,

2- Gelirleri münhasıran kanunla kurulan sosyal güvenlik kurumlarından aldıkları aylıktan ibaret bulunanlar,

3- Gaziler,

4- Engelliler,

5- Şehitlerin, dul ve yetimleri.

Madde hükmünde şehitlerin dul ve yetimleri ile ilgili olarak özel bir düzenleme yapılmıştır. Buna göre şehitlerin dul ve yetimlerinin Türkiye sınırları içinde brüt 200 m²’yi geçmeyen tek meskeni olması (intifa hakkına sahip olunması hali dahil) halinde, bu meskenlerine ait vergi oranlarını sıfıra kadar indirilebilir.

Mezkûr fıkra hükmünde yapılan bir başka düzenleme uyarınca, Cumhurbaşkanı tarafından vergi oranı sıfıra kadar indirilecek emlak vergisi, fıkra hükmünde belirtilen kişilerin tek meskene hisse ile sahip olmaları hâlinde hisselerine ait kısım hakkında da uygulanır.

EVK’nın 8’inci maddesinin ikinci fıkrasında yapılan son düzenleme uyarınca ise, muayyen zamanda dinlenme amacıyla kullanılan meskenler hakkında bu hüküm uygulanmaz. Bu gibi meskenler hakkında genel hükümler uygulanır. Bu şekilde yılın belirli zamanlarında tatil yapmak amacıyla kullanılan meskenler için bu uygulamadan yararlanılması mümkün değildir.

2.3. Hiçbir Geliri Olmayan Mükelleflerin Gelirinin Olmadığını Belgelemelerine İlişkin Esaslar