İmdat TÜRKAY

1. Giriş

Bilindiği üzere, 05.12.2019 tarihinde TBMM’de kabul edilerek 07.12.2019 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 7194 sayılı Dijital Hizmet Vergisi ile Bazı Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunla; dijital hizmet vergisi, değerli konut vergisi ve konaklama vergisi adında üç adet yeni vergi ihdas edilmiştir. Aynı Kanunla 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununda ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununda önemli değişiklikler yapılmıştır. Gelir Vergisi Kanununda bazı ücret istisnaları sınırlandırılmış ve tek işverenden ücret alan ücretlilerin, sporcuların, yazarların ve sanatçıların belli bir limiti geçen gelirleri için yıllık beyanname vermeleri sağlanmıştır. 7194 sayılı Kanunla 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nda, mükellefler ile Vergi İdaresi arasında yaşanan vergisel işlemler ve süreçlerde mükellefler lehine önemli düzenlemeler yapılmıştır. Örneğin;

“Kanun yolundan vazgeçme” adıyla yeni bir uzlaşma müessesesi ihdas edilerek, kanun yolundan vazgeçenlere tarh edilen vergide ve cezada indirim yapılması imkanı getirilmiş,

İzaha davet müessesesinde mükellefler lehine değişiklik yapılmış ve izaha davet uygulamasında verilen izah ve beyanname verme süreleri uzatılmış,

Vergi ziyaı, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarında indirim oranı mükellefler lehine %50 olarak yeniden düzenlenmiş,

Uzlaşmanın vaki olması durumunda, üzerinde uzlaşılan vergiyi veya vergi farkını ve vergi ziyaı cezasının %75’inin ödeme süreleri içinde ödenmesi durumunda, üzerinde uzlaşılan cezanın %25’inin ayrıca indirilmesi sağlanmıştır.

Bu çalışmamızda, 7194 sayılı Kanunla 213 sayılı VUK’da yapılan değişiklikle, uzlaşmanın vaki olması durumunda, mükellefler ve vergi sorumluları üzerinde uzlaşılan vergiyi veya vergi farkını ve vergi ziyaı cezasının %75’ini süresinde ödemesi halinde, üzerinde uzlaşılan cezanın %25’inin ayrıca indirilebilmesinin usul ve esasları incelenecektir.

2. 7194 Sayılı Kanunla VUK’da Yer Alan Uzlaşma Hükümlerinde Yapılan Değişiklik

7194 sayılı Kanunun 28. maddesi ile 213 sayılı VUK’nın uzlaşma hükümlerinde değişiklik yapılmıştır. Yapılan değişiklikle; “Uzlaşmanın Konusu, Kapsamı, Komisyonlar ve Şekli” başlıklı Ek 1. maddesinin birinci fıkrasındaki parantez içi hükümde yer alan “kesilen ceza hariç” ibaresi “kesilen ceza ve 370 inci maddenin (b) fıkrası kapsamında kendilerine ön tespite ilişkin yazı tebliğ edilen mükelleflere mezkur maddeye göre kesilen ceza hariç” şeklinde değiştirilmiştir. Yapılan değişiklik sonrasında uzlaşma hükümlerinin yer aldığı Ek 1. maddenin son halinde yer alan hükümler şöyle olmuştur;

Mükellef tarafından, ikmalen, re’sen veya idarece tarh edilen vergilerle bunlara ilişkin vergi ziyaı cezalarının (359. maddede yazılı fiillerle vergi ziyaına sebebiyet verilmesi halinde tarh edilen vergi ve kesilen ceza ile bu fiillere iştirak edenlere kesilen ceza ve 370. maddenin (b) fıkrası kapsamında kendilerine ön tespite ilişkin yazı tebliğ edilen mükelleflere mezkur maddeye göre kesilen ceza hariç) tahakkuk edecek miktarları konusunda, vergi ziyaına sebebiyet verilmesinin kanun hükümlerine yeterince nüfuz edememekten ya da 369. maddede yazılı yanılmadan kaynaklandığının veya bu Kanunun 116, 117 ve 118. maddelerinde yazılı vergi hataları ile bunun dışında her türlü maddi hata bulunduğunun veya yargı kararları ile idarenin ihtilaf konusu olayda görüş farklılığının olduğunun ileri sürülmesi durumunda, idare bu bölümde yer alan hükümler çerçevesinde mükellefler ile uzlaşabilir. Uzlaşma konusu verginin matrah farkları itibariyle bölünebildiği durumlarda uzlaşma sadece toplam matrah farkının bu bölümüne isabet eden vergi kısmı için de yapılabilir. Uzlaşma talebi vergi ihbarnamesinin tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde yapılır. Uzlaşmanın vaki olmaması veya temin edilememesi halinde yeniden uzlaşma talebinde bulunulamaz. Uzlaşmanın vaki olmadığına dair tutanağa idarenin nihai teklifi yazılır. Mükellef dava açma süresinin sonuna kadar teklif edilen vergi ve cezayı kabul ettiğini yazılı olarak bildirirse bu takdirde uzlaşma sağlanmış sayılır. Mükellef, uzlaşma görüşmelerinde, bağlı olduğu meslek odasından bir temsilci ve 3568 sayılı Kanuna göre kurulan meslek odasından bir meslek mensubu bulundurabilir.

Öte yandan, 7194 sayılı Kanunla uzlaşma hükümlerinde yapılan bir değişiklikte Ek 9. maddede yapılan değişiklik olmuştur. 7194 sayılı Kanunla 213 sayılı VUK’nın Ek 9. maddesinde yapılan değişikliğin gerekçesinde; uzlaşmanın vaki olması halinde üzerinde uzlaşılan cezanın da 213 sayılı Kanunun 376. maddesinde indirim kapsamına alınması nedeniyle, maddeyle Kanunun Ek 9. maddesinin değişikliğe uygun hale getirilmesinin amaçlandığı belirtilmiştir. 7194 sayılı Kanunun 29 uncu maddesiyle 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun “Uzlaşma ve Cezalarda İndirme” başlıklı Ek 9. maddesinde yapılan değişiklik sonucunda; “Bu bölüm uyarınca üzerinde uzlaşılan vergi ve cezalar hakkında 376 ncı maddenin birinci fıkrasının (2) numaralı bendi hükmü dışında indirim uygulanmaz. Hakkında 376 ncı maddenin birinci fıkrasının (1) numaralı bendi hükümleri uygulanan vergi ve cezalar için bu bölüm hükümleri uygulanmaz. Mükellefin uzlaşma tutanağını imzalayıncaya kadar uzlaşma talebinden vazgeçtiğini beyanla hadiseye 376 ncı maddenin birinci fıkrasının (1) numaralı bendi hükümlerinin uygulanmasını isteme hakkı mahfuzdur.” hükmü yer almıştır.

3. 7194 Sayılı Kanunla Cezalarda İndirim Uygulamasında Yapılan Değişiklik

7194 sayılı Kanunun 26. maddesiyle 213 sayılı VUK’nın 376. maddesinde yapılan değişikliğin gerekçesinde; vergi cezalarında indirimi düzenleyen 376 ncı maddede değişiklik yapılarak, vergi ziyaı cezalarında ilk defa işlenip işlenmediğine bakılmaksızın indirim oranı %50 olarak belirlenmektedir. Ayrıca, aynı düzenlemeye göre uzlaşmanın vaki olması halinde ödenecek vergi ziyaı cezası için maddede yer alan şartlar dâhilinde ayrıca %25 oranında indirimden yararlanılmasına imkan sağlanmaktadır. 7194 sayılı Kanunun 26 ncı maddesiyle 213 sayılı VUK’nın “Vergi Ziyaı, Usulsüzlük ve Özel Usulsüzlük Cezalarında İndirme” başlıklı 376. maddesinin son hali şöyle olmuştur.

“Mükellef veya vergi sorumlusu;

1. İkmalen, resen veya idarece tarh edilen vergiyi veya vergi farkını ve vergi ziyaı, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarının yarısını ihbarnamelerin tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde ilgili vergi dairesine başvurarak vadesinde veya 6183 sayılı Kanunda belirtilen türden teminat göstererek vadenin bitmesinden itibaren üç ay içinde ödeyeceğini bildirirse kesilen cezanın yarısı,

2. Uzlaşmanın vaki olması durumunda, üzerinde uzlaşılan vergiyi veya vergi farkını ve vergi ziyaı cezasının %75’ini, bu Kanunun ek 8 inci maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinde yer alan ödeme süreleri içinde öderse üzerinde uzlaşılan cezanın %25’i,

indirilir.

Mükellef veya vergi sorumlusu ödeyeceğini bildirdiği vergi ve vergi cezasını yukarıda yazılı süre içinde ödemez veya dava konusu yaparsa bu madde hükmünden faydalandırılmaz. Yukarıdaki hükümler vergi aslına tabi olmaksızın kesilen usulsüzlük cezaları hakkında da uygulanır.”

Yapılan değişiklikle, 213 sayılı VUK’nın 376. maddesinde uzun süredir uygulanmakta olan ve mükellefler adına tarh edilen vergi ziyaı, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarında indirme imkanı sağlayan hükümlerde mükellefler lehine düzenleme yapılmıştır. 7194 sayılı Kanunla yapılan değişiklik sonucunda;

İkmalen, re’sen veya idarece tarh edilen vergiyi veya vergi farkını ve vergi ziyaı, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarının yarısını ihbarnamelerin tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde ilgili vergi dairesine başvurarak vadesinde veya teminat göstererek vadenin bitmesinden itibaren üç ay içinde ödeyeceğini bildirirse kesilen cezanın yarısının (%50’si),

Uzlaşmanın vaki olması durumunda, üzerinde uzlaşılan vergiyi veya vergi farkını ve vergi ziyaı cezasının %75’ini bu Kanunun Ek 8. maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinde yer alan ödeme süreleri içinde öderse üzerinde uzlaşılan cezanın %25’inin,

indirilmesi öngörülmüştür. Yapılan değişiklikle, özellikle uzlaşma kapsamında indirilen ceza tutarı üzerinden süresinde ödenmesi şartıyla, bu düzenleme ile ayrıca %25 daha indirim imkanı getirilmiştir.

Uzlaşma konusu vergi ve cezaların ödenmesi konusunda 213 sayılı VUK’nın Ek 8. maddesinde yer alan hükme göre, uzlaşma konusu yapılan vergi ve cezalar;

Uzlaşma vaki olduğu takdirde, uzlaşma tutanağı vergi ve cezaların ödeme zamanlarından önce ilgiliye tebliğ edilmişse kanuni ödeme zamanlarında; ödeme zamanları kısmen veya tamamen geçtikten sonra tebliğ edilmişse ödeme süreleri geçmiş olanlar uzlaşma tutanağının tebliğinden itibaren bir ay içinde,

Uzlaşma vaki olmadığı takdirde, bu Kanunun 112 ve 368. maddeleri hükümleri ile 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 27/8. maddesi hükmü dairesinde,

ödenmektedir.

4. Tarhiyat Öncesi Uzlaşmada da Aynı Uygulama var mı?