Cihan TEKİN  - Ahmet KILIÇ

1. GİRİŞ

213 Sayılı Vergi Usul Kanunun 313. maddesinde belirtildiği üzere amortisman, bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan gayrimenkullerle gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetlerin, alet, edevat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin bu kanun hükümlerine göre yok edilmesidir.

14 Ekim’de TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilerek yasalaşan ve 26.10.2021 tarih ve 31640 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan, “ 7338 sayılı Vergi Usul Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ” ile amortisman uygulamasına yönelik değişiklikler yapılmıştır.

Bu makalemizde amortisman uygulamasına son yapılan değişiklikler kapsamında değinilecek olup, bazı özellikli durumlara yer verilecektir.

2. AMORTİSMAN UYGULAMASI VE AMORTİSMAN HESAPLAMA YÖNTEMLERİ

213 Sayılı Vergi Usul Kanunun 313. maddesine göre, işletmede bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan gayrimenkullerle 269 uncu madde gereğince gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetlerin, alet, edevat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin birinci kısımdaki esaslara göre tespit edilen değerinin, bu Kanun hükümlerine göre yok edilmesi amortisman mevzuunu teşkil eder.

İlgili mevzuat gereğince sözleşme süresinden sonra bedelsiz olarak Devlete veya Devletçe tensip olunan bir teşekküle veya belediyeye intikali öngörülen amortismana tabi iktisadi kıymetlerden (sözleşme süresinde yenilenmesi gerekenler hariç), sermayenin veya özel maliyet bedellerinin itfası hükümlerine göre amortismana tabi tutulanlar, genel hükümler uyarınca ayrıca amortismana tabi tutulamazlar.

Değeri 50.000.000.- lirayı (522 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği ile 1.1.2021’dan itibaren 1.500 -TL) aşmayan peştemallıklar ile işletmede kullanılan ve değeri 50.000.000.- lirayı (522 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği ile 1.1.2021’dan itibaren 1.500 -TL) aşmayan alet, edevat, mefruşat ve demirbaşlar amortismana tabi tutulmayarak doğrudan doğruya gider yazılabilir. İktisadi ve teknik bakımdan bütünlük arz edenlerde bu had topluca dikkate alınır.

314. maddeye göre boş arazi ve boş arsalar amortismana tabi değildir.

Ancak:

1. Tarım işletmelerinde vücuda getirilen meyvalık, dutluk, fındıklık, zeytinlik ve güllüklerle incir bahçeleri ve bağlar gibi tarım tesisleri;

2. İşletmede inşa edilmiş olan her nevi yollar ve harklar;

Amortismana tabi tutulur.

Amortisman yöntemleri aşağıdaki gibidir.

a) Normal Amortisman

VUK’ un 315. maddesine göre, mükellefler amortismana tâbi iktisadî kıymetlerini, 320 nci maddenin dördüncü fıkrası saklı kalmak üzere, Maliye Bakanlığının tespit ve ilân edeceği oranlar üzerinden itfa ederler. İlân edilecek oranların tespitinde iktisadî kıymetlerin faydalı ömürleri dikkate alınır.

Bu yöntemde amortisman oranı:

1/Faydalı Ömür

Şeklinde hesaplanır.

Normal amortismanda faydalı ömür boyunca eşit tutarda amortisman ayrılması söz konusudur.

b) Azalan Bakiyeler Usulüyle Amortisman

VUK’ un mükerrer 315. maddesine göre, bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerden dileyenler, amortismana tabi iktisadi değerlerini, azalan bakıyeler üzerinden amortisman usulü ile yok edebilirler.

Bu usulün tatbikinde;

1. Her yıl, üzerinden amortisman hesaplanacak değer, evvelce ayrılmış olan amortismanlar toplamının tenzili suretiyle tesbit olunur. Enflasyon düzeltmesi yapılan dönemlerde, üzerinden amortisman ayrılacak değer, amortismana tâbi iktisadî kıymetin düzeltilmiş değerinden daha evvel ayrılmış olan amortismanların toplamının taşınmış değerleri indirilmek suretiyle tespit edilir.

2. Bu usulde uygulanacak amortisman oranı % 50’yi geçmemek üzere normal amortisman oranının iki katıdır.

3. Bu usulde amortisman süresi normal amortisman nispetlerine göre hesaplanır.

Bu sürenin son yılına devreden bakıye değer, o yıl tamamen yok edilir.

Bu yöntemde, amortisman oranı % 50’yi geçmemek üzere normal amortisman oranının iki katıdır. Yine ayrılan amortismanlar iktisadi kıymetin bedelinden düşülerek bakiye değer üzerinden sonraki yıllarda amortisman ayrılmaya devam olunur.

Öte yandan yalnızca bilanço usulüne göre defter tutan mükellefler azalan bakiyeler usulüne göre amortisman ayırabilir.

c) Madenlerde Amortisman

VUK’ un mükerrer 316. maddesine göre, işletme sebebiyle içindeki cevherin azalmasından dolayı maddi değerini kaybeden madenlerin ve taş ocaklarının imtiyaz veya maliyet bedelleri, ilgililerin, müracaatları üzerine bunların büyüklük ve mahiyetleri göz önünde tutulmak ve her maden veya taş ocağı için ayrı ayrı olmak üzere Maliye ve Sanayi Bakanlıklarınca belli edilecek nispetler üzerinden yok edilir.

Madenlerde Uygulanacak Amortisman Nispeti:

İmtiyaz veya Maliyet Bedeli x Yıllık İstihsal

Görünür veya Muhtemel Rezerv

d) Fevkalade Amortisman