Ahmet ESEN

İŞ YERİ

“Ticari, sinai, zirai ve mesleki faaliyette iş yeri; mağaza, yazıhane, idarehane, muayenehane, imalathane, şube, depo, otel, kahvehane, eğlence ve spor yerleri, tarla, bağ, bahçe, çiftlik, hayvancılık tesisleri, dalyan ve voli mahalleri, madenler, taş ocakları, inşaat şantiyeleri vapur büfeleri gibi ticari, zirai veya mesleki bir faaliyetin icrasına tahsis edilen veya bu faaliyetlerde kullanılan yerdir.” (VUK md.156)

YILLIK GELİR/ VERGİ MATRAHI

Yıllık gelir ile vergi matrahı ayrı ayrı kavramlardır, yıllık gelir her zaman vergi matrahını oluşturmaz, vergi matrahı üzerinden vergi hesaplanan tutardır ve bu tutar mükellef tarafından bir beyanname ile vergi dairesine beyan edilir ve beyan edilen tutar üzerinden vergi salınır.

Yıllık gelirin vergi matrahını oluşturması için şu indirimlerin yapılması gerekir.

1-  VERGİDEN MUAF ESNAF

Vergiden muaf esnafın gelirleri yıllık gelir kapsamında vergiye tabi tutulmaz ancak bu muafiyet 94 uncu madde uyarınca tevkif suretiyle kesilen vergiye şumulü yoktur.(GVK md 9 un sonu)

2-  SERBEST MESLEK KAZANÇLARINDA İSTİSNA

Heykeltıraş, hattat, ressam, bestekar, bilgisayar programcısı, mucitlerin ve kanuni mirasçılarının şiir, hikaye, roman, makale, bilimsel araştırma, bilgisayar yazılımı, röportaj, karikatür, fotoğraf, film, video bant, radyo ve tv senaryo ve oyunu gibi eserlerini gazete, dergi, bilgisayar ve internet ortamı, radyo ve tv ve videoda yayınlamak veya kitap, cd disket, resim heykel ve nota halindeki eserleri ile ihtira beratlarını satmak, haklarını devralmak veya kiralamak suretiyle elde ettikleri hasılat Gelir Vergisinden Müstesnadır.

Bu çeşit gelirler, yıllık gelir kapsamında vergilendirilmez, ancak vergi tevkifatına tabi tutulur. (GVK.md.18)

3-  KREŞ VE GÜNDÜZ BAKIMEVLERİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM İŞLETMELERİNDE KAZANÇ İSTİSNASI

Özel kreş ve gündüz bakımevlerinde ve okul öncesi eğitim, ilköğretim, özel eğitim ve orta öğretim, özel okulların işletmesinden elde edilen kazançlar, ilgili Bakanlıkların belirleyeceği usul ve esaslar çerçevesinde beş vergilendirme dönemi gelir vergisinden müstesnadır. İstisna okulların faaliyete geçmesiyle başlar.(VUK md.20)

GENÇ GİRİŞİMCİLERDE KAZANÇ İSTİSNASI

Ticari, zirai veya mesleki faaliyeti nedeniyle adlarına ilk defa gelir vergisi mükellefiyeti tesis olunan, mükellefiyet başlangıç tarihi itibariyle yirmi dokuz yaşını doldurmamış tam mükellef gerçek kişilerin, faaliyete başladıkları takvim yılından itibaren üç vergilendirme dönemi boyunca elde ettikleri kazançlarının 75,000 Türk lirasına kadar olan kısmı şu şartlarla gelir vergisinden müstesnadır.

1- İşe başlamanın kanuni süre içinde bildirilmesi;

2- Kendi işinde bilfiil çalışması veya işin kendisi tarafından sevk ve idare edilmesi. Çırak, kalfa veya yardımcı işçi çalıştırmak, ya da seyahat, hastalık, askerlik, tutukluluk ve hükümlülük gibi zaruri ayrılmalar dolayısıyla geçici olarak işinde bilfiil çalışmamak bu şartı bozmaz.

3- Faaliyetin adi ortaklık veya şahıs şirketi bünyesinde yapılması halinde tüm ortakların işe başlama tarihi itibariyle bu şartları taşıması.

4- Ölüm nedeniyle faaliyetin eş ve çocuklar tarafından devralınması hali hariç olmak üzere, faaliyeti durdurulan veya faaliyetine devam eden bir işletmenin ya da mesleki faaliyetin eş veya üçüncü dereceye kadar.(Bu derece dahil.) Kan veya kayın hısımlarından devralınmış olması.

5- Mevcut bir işletmeye veya mesleki bir faaliyete sonradan ortak olunmaması,

İstisna kapsamında değerlendirilir, istisna kapsamındaki faaliyetlerden kazanç elde edilmemesi veya istisna haddinin altında kazanç elde edilmesi hallerinde dahi yıllık beyanname verilir.

Bu istisna 94 uncu maddede yazılı vergi tevkifatına engel teşkil etmez.(GVK Mük.Md.20)

SERMAYE İRATLARINDA İSTİSNALAR
          GAYRİMENKUL VE HAKLARDA

Binaların mesken olarak kiraya verilmesinden bir takvim yılı içinde elde edilen hasılatın 2019 yılı için 5.400 lirası Gelir Vergisinden müstesnadır. Bu haddin üzerinde hasılat elde edildiği halde bu gelir beyan edilmez ise istisnadan yararlanılamaz.

Ticari, zirai veya mesleki kazancını yıllık beyanname ile bildirmek mecburiyetinde olanlar ile istisna haddi üzerinde hasılat elde edenlerden, beyanı gerekip gerekmediğine bakılmaksızın ayrı ayrı veya birlikte elde ettiği ücret, menkul sermaye iradı, gayri menkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlarının gayr isafı tutarları toplamı 103 uncu maddede yazılı tarifenin üçüncü diliminde ücret gelirleri için yer alan tutarı aşanlar bu istisnadan yararlanamaz.

Adı geçen tarifenin ücret gelirleri için öngörülen tutarı 2019 yılı için 148.000 liradır. (GVK.Md.21)

MENKUL SERMAYE İRATLARINDA İSTİSNA

1- Sigorta süresi en az on yıl veya ömür boyu olan tek primli yıllık gelir sigortalarından yapılan ödemelerin tamamı gelir vergisinden müstesnadır. Şu kadar ki; bu istisnadan yararlananların vefat, maluliyet tasfiye gibi zorunlu nedenler hariç olmak üzere, on yıl tamamlanmadan tek primli yıllık gelir sigortalarından ayrılmaları halinde, ayrılma tarihinde yapılan ödemelerin içerdiği irat tutarı üzerinden GVK MD.94 e göre vergi kesintisi yapılır.

2- 75’inci maddenin ikinci fıkrasının (15/b) alt bendi ile aynı fıkranın (16/c) alt bendi kapsamında yapılan ödemeleri, sigorta süresi on yıl ve üzeri veya ömür boyu  olan tek primli yıllık gelir sigortalarına yatıranların, bu sigorta için yatırdıkları kısma tekabül eden ödemelerin içeriği irat tutarları gelir vergisinden müstesnadır.

Şu kadar ki; bu istisnadan yararlananların vefat, maliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenler hariç olmak üzere, ödeme olarak on yıl tamamlanmadan tek primli yıllık gelir sigortalarından ayrılmaları halinde, bu fıkraya göre istisna edilen tutarlar üzerinden, ödemenin kaynağına göre GVK md. 94/15’inci bende veya (16/b) alt bendi için belirlenen oranlar dikkate alınarak tevkifat alınır.

3- Tam mükellef kurumlardan elde edilen 75’inci maddenin ikinci fıkrasının (1), (2) ve (3) numaralı bentlerinde yazılı kar paylarının yarısı gelir vergisinden müstesnadır. İstisna edilen tutar üzerinden 94’üncü madde uyarınca tevkifat yapılır ve tevkif edilen verginin tamamı, kar payının beyanname ile beyan edilmesi durumunda yıllık beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilir.

MÜTEFERRİK İSTİSNALAR