Erol DELİKTAŞ

I- Giriş :

Bilindiği üzere; 314 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği(1), 30 Nisan 2021 tarihinde yayımlanarak aynı tarihte yürürlüğe girmiştir. İlgili genel tebliğ ile 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun(2) 9 uncu maddesinin (1), (6) - 10 numaralı bentlerinde yer alan esnaf muaflığı düzenlemelerinin kapsam ve şartları ile tam mükellef gerçek kişilerin“elektronik ticaret gümrük beyannamesi” ile gerçekleştirdikleri mal ihracatlarından elde ettikleri kazançlara Gelir Vergisi Kanunu’nun 89 uncu maddesinin 16 ncı bendi kapsamında yapılacak indirim hükümlerinin uygulamasının usul ve esas belirlemeleri yapılmıştır.

Çalışmamız kapsamında, 2019 ve 2020 yıllarında yapılan ilgili kanun maddelerine ilişkin düzenleme ve değişikliklerin değerlendirilmesi ile Genel Tebliğ hükümleri üzerinden hareket edilerek vergilendirme ve muafiyetin kaybedilmesi ile kazanç indirimlerine ilişkin birkaç husus değerlendirilmeye çalışılacaktır.

II. YASAL MEVZUAT

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 9 uncu maddesinde; vergiden muaf esnafa ilişkin düzenlemelere yer verilmiştir. Bu maddede kimlerin esnaf muaflığından faydalanabilecekleri, hangi işlerin muafiyet kapsamında değerlendirilebileceği ve muafiyetin nasıl uygulanacağı ilgili kanun maddesinde bentler halinde sayılmıştır. Maddenin uygulanmasına yönelik açıklamalar ise genel tebliğler ile yapılmıştır.

7162 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun(3)’un 1 nci maddesi ile Gelir Vergisi Kanunu’nun 9 uncu maddesinin birinci fıkrasının (6) numaralı bendine “işyeri açmaksızın” ibaresinden sonra gelmek üzere “veya yıl içinde gerçekleştirilen satış tutarı, ilgili yıl için geçerli olan asgari ücretin yıllık brüt tutarından fazla olmamak üzere, internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden” ibaresi eklenmiştir. 30 Ocak 2019 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere bu kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Bu değişiklik sonrasında ise; 7256 Sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun(4) 15 nci maddesi ile (1/1/2021 tarihinden itibaren elde edilen gelirlere uygulanmak üzere) Gelir Vergisi Kanunu’nun 9 uncu maddesinin birinci fıkrasının 10. bendi yerine aşağıdaki bent eklenmiş ve mevcut 10 numaralı bent 11. bentte yer almıştır.

“(10.) Ayrı bir iş yeri açmaksızın ve sanayi tipi veya seri üretim yapabilen makine ve alet kullanmaksızın oturdukları evlerde imal ettikleri malları internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden satanlar. Bu bent kapsamında esnaf muaflığından faydalanılabilmesi için Esnaf Vergi Muafiyeti Belgesi alınması, Türkiye’de kurulu bankalarda bir ticari hesap açılması ve tüm hasılatın münhasıran bu hesap aracılığıyla tahsil edilmesi şarttır. Bankalar, bu bent kapsamında açılan ticari hesaplara aktarılan tutarlar üzerinden, aktarım tarihi itibarıyla %4 (bir ve üzeri işçi çalıştırıldığı durumda %2) oranında gelir vergisi tevkifatı yapmak ve 98 ve 119 uncu maddelerdeki esaslar çerçevesinde beyan edip ödemekle yükümlüdür. İstihdama bağlı indirimli oranın uygulanması için ilgili ayda bir işçinin en az on gün süreyle çalıştırılması gerekir. Bu hasılat tutarı üzerinden ayrıca 94 üncü madde kapsamında tevkifat yapılmaz. Bu bent kapsamında elde edilen hasılatın 220.000 Türk lirasını aşması hâlinde, mükellef izleyen takvim yılı başından itibaren gerçek usulde vergilendirilir ve tekrar bu muafiyetten faydalanamaz. Bentte yer alan hasılat koşulu dışındaki diğer şartların ihlal edildiğinin tespit edilmesi hâlinde muafiyetten faydalanılamaz ve zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler, vergi ziyaı cezası kesilmek suretiyle gecikme faiziyle birlikte tahsil olunur. Bentte yer alan oranları ve tutarı, yarısına kadar indirmeye ve iki katına kadar artırmaya Cumhurbaşkanı yetkilidir.” İlgili madde 1/1/2021 tarihinden itibaren elde edilen gelirlere uygulanmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Bir başka değişiklik ise; 7256 Sayılı Kanun’un 16 ncı maddesi ile (1/1/2021 tarihinden itibaren elde edilen gelirlere uygulanmak üzere) Gelir Vergisi Kanunu’nun 89 ncu maddesinin 16 ncı bendine aşağıdaki bent eklenmiştir.

“(16.) Tam mükellef gerçek kişilerin, 27/10/1999 tarihli ve 4458 sayılı Gümrük Kanununun 225 inci maddesi kapsamında dolaylı temsilci olarak yetkili kılınan Posta İdaresi ya da hızlı kargo taşımacılığı yapan şirketler tarafından düzenlenen elektronik ticaret gümrük beyannamesiyle gerçekleştirdikleri mal ihracatı kapsamında elde ettikleri kazancın %50’si. Bu indirimden yararlanılabilmesi için bu kapsamda sayılan;

a) İhracattan kaynaklanan hasılatları toplamı yıllık 400.000 Türk lirasına kadar olanların, ilgili yılda kendilerinin sigortalı olması,

b) İhracattan kaynaklanan hasılatları toplamı yıllık 800.000 Türk lirasına kadar olanların, ilgili yılda kendilerinin sigortalı olması ve en az ortalama bir tam zamanlı ya da eş değer kısmi zamanlı işçi çalıştırması,

c) İhracattan kaynaklanan hasılatları toplamı yıllık 1.600.000 Türk lirasına kadar olanların, ilgili yılda kendilerinin sigortalı olması ve en az ortalama iki tam zamanlı ya da eş değer kısmi zamanlı işçi çalıştırması,

d) İhracattan kaynaklanan hasılatları toplamı yıllık 2.400.000 Türk lirasına kadar olanların, ilgili yılda kendilerinin sigortalı olması ve en az ortalama üç tam zamanlı ya da eş değer kısmi zamanlı işçi çalıştırması, şarttır. (Bu bentte geçen sigortalı ibaresi 5510 sayılı Kanun kapsamında sigortalı sayılanları ifade eder.)

Cumhurbaşkanı bu bentte yer alan oran, tutar ve sayıları yarısına kadar indirmeye ve iki katına kadar artırmaya, Hazine ve Maliye Bakanlığı maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye yetkilidir.” denilmiştir.

III. DEĞERLENDİRMELERİMİZ

Esnaf Muafiyetine Yönelik Olarak:

3.1.1. Gelir Vergisi Kanunu’nun 9 uncu maddesinde esnaf muafiyetine ilişkin genel kapsam ve şart belirlemeleri yapılmıştır. Satışı yapılacak olan ürünler yönünden herhangi bir tutar belirlemesi ve sınırı (maddenin 10 ncu bendi ile 6 numaralı bent kapsamında “internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden yapılan satışlar” hariç) bulunmamaktadır. GVK 9. Maddesinde belirtilen bentler haricinde herhangi bir tutar sınırı bulunmamaktadır. Bakanlığa bu kapsamda bir tutar belirleme yetkisi de verilmemiştir. 7162 Sayılı Kanunun 1 nci maddesi ile eklenen hükümde “veya” ibaresinden sonrası için ifade edilen “internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden yapılan satışlar” için hüküm ifade etmektedir. Zaten bu gerçeklik, 306 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği’nin(5) 3.Bölümünün 6.maddesinin 4 ncü bölümünde de ifade edilmiştir.

Ancak 306 ve 314 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliğlerinde muafiyet kapsamına giren ve maddenin 1 ve 6 numaralı bentlerine göre satış yapan esnafın; harici olarak “internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden yapılan satışlarının” tutarının ilgili yıl için belirlenen yıllık brüt asgari ücret tutarının aşılması durumunda ertesi yıl için muafiyet uygulamasına son verilmesi durumu kanuni değildir. Ertesi yıl için, internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden satış yapmamak şartı ile esnafın muafiyet hükümlerinden yararlanmasına imkan verilmesi gerekmektedir.