İmdat TÜRKAY

Çalışanların Ücretlerine Uygulanan Asgari Ücret İstisnasının Esasları

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununa göre, işverenler tarafından hizmet erbabına yapılan ücret ve ücret kapsamındaki ödemelerin tahakkuk ve ödemesinin yapıldığı dönemin ücreti sayılması ve bu dönemde geçerli vergi tarifesi uygulanmak suretiyle bu döneme ilişkin kümülatif matrah dikkate alınmak suretiyle gelir vergisi tevkifatına tabi tutulmaktadır. Gerçek usulde elde edilen tüm ücret geliri elde edenlerin yararlandığı asgari ücret istisnasından, ücretliler ya vergi tevkifatının yapıldığı anda ya da tevkifatsız ücret gelirinin yıllık beyanname ile beyanı sırasında bu haktan yararlanmaktadırlar.

Bilindiği üzere asgari geçim indirimi uygulaması 2022 yılında yürürlükten kaldırılmış ve aynı tarihten bu yana tüm çalışanların ücretlerinde, asgari ücret tutarı kadar olan kısım için gelir vergisi ve damga vergisi istisnası uygulaması başlamıştır. Gelir Vergisi Kanunu’nun “Müteferrik İstisnalar” başlığı altında yer alan ücretlerde istisnaları düzenleyen 23/18 numaralı bent hükmüne göre; hizmet erbabının, ödemenin yapıldığı ayda geçerli olan asgari ücretin aylık brüt tutarından işçi sosyal güvenlik kurumu primi ve işsizlik sigorta primi düşüldükten sonra kalan tutarına isabet eden ücretleri gelir vergisinden istisna edilmiştir. Söz konusu ücret istisnasının uygulama esasları 319 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde açıklanmıştır.

Ancak, istisnayı aşan ücret gelirinin vergilendirilmesinde verginin hesaplanacağı gelir dilim tutarları ve oranları, istisna kapsamındaki tutarlar da dikkate alınarak belirlenmektedir. Ödenecek vergi tutarı, bu suretle bulunan vergi tutarının içinde istisna tutara isabet eden kısım düşülmek suretiyle hesaplanmaktadır. İstisna nedeniyle alınmayacak olan vergi ilgili ayda aylık asgari ücret üzerinden hesaplanması gereken vergiyi aşamaz. Birden fazla işverenden ücret alanlarda bu istisna sadece en yüksek olan ücrete uygulanır.

Hizmet erbabına işverenler tarafından ödenen ücretin asgari ücret tutarına isabet eden kısmından gelir ve damga vergisi alınmamasını içeren bu düzenlemeye göre;

Tüm ücret ve maaşların asgari ücret tutarı kısmından gelir ve damga vergisi alınmayacaktır. Buna göre, hizmet erbabı, ödemenin yapıldığı ayda geçerli olan asgari ücretin aylık brüt tutarından işçi sosyal güvenlik kurumu primi ve işsizlik sigortası primleri düşüldükten sonra kalan tutarına isabet eden ücretlerin istisnayı aşan ücret gelirinin vergilendirilmesinde, verginin hesaplanacağı gelir dilim tutarı ve oranları istisna kapsamındaki tutarlar da dikkate alınarak belirlenmektedir.

Ödenecek vergi tutarı bu suretle bulunan vergi tutarının içinde, istisna tutara isabet eden kısım düşülmek suretiyle hesaplanacaktır. İstisna nedeniyle alınmayacak olan vergi, ilgili ayda aylık asgari ücret üzerinden hesaplanması gereken vergiyi aşamayacaktır.

Birden fazla işverenden ücret alanlar için bu istisna sadece en yüksek olan ücrete uygulanmaktadır.

Hizmet erbabına ödenen ücretlerin aylık brüt asgari ücrete isabet eden kısmı üzerinden damga vergisi de alınmayacaktır.

Örneğin bir üniversiteye bağlı olarak çalışana asıl maaşının yanında ek ödeme de yapılması durumunda ücret istisnasının uygulamasında sıralama şöyle olacaktır. Ek ödemelerin maaş ödemesinden sonra yapılması halinde, istisnanın öncelikle maaş ödemesine uygulanması, maaş ödemesine ilişkin gelir vergisi matrahının yeterli olmaması nedeniyle varsa faydalanılamayan kalan istisna tutarının diğer ek ödemelere uygulanması gerekir. Ancak, ek ödemelerin maaş ödemesinden önce yapılması halinde, istisnanın öncelikle ek ödemelere uygulanması, ek ödemelere ilişkin gelir vergisi matrahının yeterli olmaması nedeniyle varsa faydalanılamayan kalan istisna tutarının maaş ödemesine uygulanması gerekmektedir.

Ücretlinin aynı zamanda birden fazla işverenden ücret alınması halinde, istisna uygulaması, sadece en yüksek ücretin elde edildiği işveren tarafından gerçekleştirilecek olup, en yüksek ücret alınan işverene bu durumu bildirme yükümlülüğü hizmet erbabına ait olacaktır.

Belediye Meclis Üyelerine ve Encümen Üyelerine Her Ay Ödenen Huzur Hakkı Ödemelerine Asgari Ücret İstisnası Uygulaması

Gelir Vergisi Kanununun 61 inci maddesine göre ücret; işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir. Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez.

GVK’nın 61. Maddesinde; Türkiye Büyük Millet Meclisi, il genel meclisi ve belediye meclisi üyeleri ile özel kanunlarına veya idari kararlara göre kurulan daimi veya geçici bütün komisyonların üyelerine ve bu sayılanlara benzeyen diğer kimselere bu sıfatları dolayısıyla ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler de Gelir Vergisi Kanununun uygulanmasında ücret sayılmaktadır.

GVK’nın “Vergi tevkifatı” başlıklı 94 üncü maddesinde; kamu idare ve müesseseleri, iktisadî kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadî işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço veya ziraî işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçilerin; hizmet erbabına ödenen ücretler ile 61 inci maddede yazılı olup ücret sayılan ödemeleri nakden veya hesaben yaptıkları sırada (avans olarak ödenenler dahil, istisnadan faydalananlar hariç), istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben 103 ve 104 üncü maddelere göre tevkifat yapmaya mecburdurlar.