Hasan Basri CAN

1. Giriş

Bilindiği üzere, Türkiye sınırları içinde bulunan mesken nitelikli taşınmazlardan 29 uncu maddeye göre belirlenen bina vergi değeri 5.000.000 Türk lirasının üzerinde olanlar değerli konut vergisine tabidir. Söz konusu miktar 21.12.2021 tarihli ve 31696 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Hazine ve Maliye Bakanlığının (Gelir İdaresi Başkanlığı) Emlak Vergisi Kanunu Genel Tebliği (Seri No:80) ile 01.01.2022 tarihinden itibaren uygulanmak üzere 6.173.000 Türk Lirası olarak tespit edilmiştir.

Değerli konut vergisi uygulamasına geçildikten sonra yaşanan tereddütleri çözüme kavuşturmak adına, 20.02.2020 tarihli ve 31045 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “7221 sayılı Coğrafi Bilgi Sistemleri ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ile yeni düzenlemeler yapılmış ve tartışma yaratan birçok hususun çözüme kavuşturulması amaçlanmıştır. Bu çalışmada, birden fazla meskeni bulunan ve bunlardan bir ya da birden fazlasının değerli konut vergisinin konusuna girmesi durumunda, söz konusu vergiden muaf olunup olunmayacağı durumlar hakkında açıklamalar yapılacak ve tereddütlü durumlar giderilmeye çalışılacaktır.

2. Değerli Konut Vergisi Uygulaması

Değerli Konut Vergisi’nin konusunu Türkiye sınırları içinde bulunan ve bina vergi değeri 2021 yılı için 5.227.000 TL Türk Lirası tutarını, 2022 yılı için 6.173.000 Türk Lirası tutarını aşan mesken nitelikli taşınmazlar teşkil etmektedir. Bu çerçevede, anılan tutarı aşan mesken nitelikli taşınmazların işbu tutarı aşan kısmı için Değerli Konut Vergisi ödenecektir.

Değerli konut vergisi, Türkiye’de bulunan meskenler için düzenlenmiştir. Sadece mesken/konut nitelikli binalar bu verginin konusuna girmekte olup, işyeri, arsa ve araziler bu verginin konusuna girmemektedir. Değerli konut vergisi uygulamasında mesken nitelikli taşınmaz kavramı, mesken niteliğini haiz binalar ile birden fazla bağımsız bölümden oluşan binalarda her bir bağımsız bölümü ifade eder. Her bir bağımsız bölüm vergilendirme açısından ayrı ayrı değerlendirilir ve bir bütün olarak verginin konusunu oluşturur. Bir binanın mesken nitelikli olup olmadığı esas itibariyle tapu kayıtlarında binanın/bağımsız bölümün niteliği kısmında yazan bilgilere göre belirlenmektedir.

7194 sayılı Kanun ile 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununa “Değerli Konut Vergisi” kısım başlığı altında eklenen 42 ilâ 49 uncu maddelerin uygulamasına ilişkin usul ve esasların belirlenmesi amacıyla 15.01.2021 tarih ve 31365 sayılı Resmi Gazete’de “Değerli Konut Vergisi Uygulama Genel Tebliği” yayımlanmıştır.

Değerli Konut Vergisi’nin mükellefi mesken nitelikli taşınmazların maliki, varsa intifa hakkı sahibi, her ikisi de yoksa mesken nitelikli taşınmaza malik gibi tasarruf edenlerdir. Değerli Konut Vergisi’nin konusunu oluşturan bir mesken nitelikli taşınmaza paylı mülkiyet hâlinde malik olanlar ise hisseleri oranında mükelleftirler. Ancak mesken nitelikli taşınmaza elbirliği mülkiyeti ile sahip olan malikler işbu vergiden müteselsilen sorumlu olacaklardır.

Verginin matrahı, bina vergi değerinin 6.173.000 Türk lirası tutarını aşan kısmıdır. Değerli konut vergisine tabi mesken nitelikli taşınmazlardan değeri; 6.173.000 TL ile 9.260.000 TL arasında olanlar (bu tutar dahil) 6.173.000 TL’yi aşan kısmı için (Binde 3), 12.347.000 TL’ye kadar olanlar (bu tutar dahil) 9.260.000 TL’si için 9.261 TL, fazlası için (Binde 6), 12.347.000 TL’den fazla olanlar 12.347.000 TL’si için 27.783 TL, fazlası için (Binde 10) oranında vergilendirilir.

Değerli konut vergisi, mükelleflerin verecekleri Değerli Konut Vergisi Beyannamesi ve Değerli Konut Vergisi Beyannamesi üzerine tarh olunur. Mükelleflerin beyannamelerini, mesken nitelikli taşınmazın bulunduğu yer belediyesinden alınan bina vergi değerini (beyanname verilen yıl ve bir önceki yıla ilişkin) gösteren belgeyi eklemek suretiyle, ilgili yılın Şubat ayının 20 nci günü sonuna kadar taşınmazın bulunduğu yer vergi dairesine vermeleri gerekir.

3. Değerli Konut Vergisinde Muafiyet

Değerli konut vergisinden muafiyet; genel ve özel bütçeli idarelerin, belediyelerin, üniversitelerin ve Toplu Konut İdaresi Başkanlığının maliki olduğu mesken nitelikli taşınmazlar için uygulanır. değerli konut vergisinden muaftır. Bu kurumların intifa hakkına sahip oldukları mesken nitelikli taşınmazlar da değerli konut vergisinden muaftır ve vergi, söz konusu taşınmazların kuru mülkiyet sahiplerinden de aranmaz.

15.01.2021 tarihli ve 31365 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Değerli Konut Vergisi Uygulama Genel Tebliğinin “Muaflıklar” başlıklı 4 üncü maddesinin (2) numaralı fıkrasında, “Türkiye sınırları içinde mesken nitelikli tek taşınmazı olanların bu taşınmazı ile birden fazla mesken nitelikli taşınmazı bulunanların değerli konut vergisinin konusuna giren en düşük değerli mesken nitelikli tek taşınmazı (intifa hakkına sahip olunması hâli dâhil) için değerli konut vergisi muafiyeti uygulanır. Muafiyet, bu kişilerin tek meskene hisse ile sahip olmaları halinde hisselerine ait kısım için de uygulanır.” ifadesine yer verilmiştir. Bu maddeye göre, Türkiye sınırları içinde değerli konut vergisi konusuna giren mesken nitelikli tek taşınmazı olanların bu taşınmazı ile bu verginin konusuna giren birden fazla mesken nitelikli taşınmazı bulunanların bunlardan en düşük değerli mesken nitelikli tek taşınmazı (intifa hakkına sahip olunması hâli dâhil) için değerli konut vergisi muafiyeti uygulanacak olup muafiyet, bu kişilerin tek meskene hisse ile sahip olmaları halinde hisselerine ait kısım için de uygulanacaktır.

Sözgelimi, mükellefin üzerine kayıtlı 3 farklı meskeni varsa ve bunlardan biri değerli konut vergisinin kapsamına giriyorsa, söz konusu meskenin değerli konut vergisinden muaf tutulması gerekmektedir.