Kubilay TÜRKŞEN

1-GENEL AÇIKLAMA

Yatırımlar ülkemizde de devlet destekleri ile teşvik edilmektedir. Teşvik sistemi, Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararlar ile bu Kararların uygulanmasına ilişkin tebliğler ve başta vergi kanunları olmak üzere ilgili mevzuatta yapılan düzenlemelerden oluşmaktadır.

Türkiye’de 2009 yılından itibaren yatırımları öngörülen amaçlara göre sınıflandıran, bölgesel esaslı ve yeni destek unsurları içeren farklı bir teşvik sistemi uygulanmaya başlanmıştır. Yeni sisteme ilişkin esaslar 2009/15199 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkındaki Kararla açıklanmıştır. Daha sonra 2012/3305 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkındaki Kararla mevcut sistem revize edilmiş ve 2009/15199 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı yürürlükten kaldırılmıştır.

Son olarak 9903 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile yeni bir Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar (Karar) yürürlüğe konularak, yatırım teşvik sistemi yeniden düzenlenmiştir.(1) Ayrıca, 2012/3305 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar ve 2018/11201 sayılı Karar kapsamında yürütülen Cazibe Merkezleri Programı yürürlükten kaldırılmıştır.

Kararın belli bir süre için yürürlükte kalması öngörülmüş olup, 31.12.2030 tarihine kadar yapılacak olan teşvik belgesi müracaatları için uygulanacaktır. Ayrıca Karar ve eklerinde yer alan Türk Lirası cinsindeki tutarlar her yıl, bir önceki yıla ilişkin yeniden değerleme oranı dikkate alınarak tebliğ ile belirlenecek usul ve esaslar çerçevesinde takvim yılı başından geçerli olmak üzere güncellenecektir.

Kararın yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla sonuçlandırılmamış müracaatlar, müracaat tarihinde yürürlükte bulunan kararlar çerçevesinde sonuçlandırılacaktır. Ancak, yeni teşvik belgesi düzenlenmesine ilişkin müracaatlar, talep edilmesi halinde Karara göre değerlendirilecektir.

Diğer taraftan önceki kararlara istinaden düzenlenen teşvik belgeleri ile ilgili uygulamalara, teşvik belgesinin dayandığı karar ve ilgili diğer kararlar çerçevesinde devam edilecektir.

2-YENİ SİSTEMİNİN ESASLARI

2.1- Teşvik Edilen Yatırımlar

Yeni teşvik sistemi; Türkiye Yüzyılı Kalkınma Hamlesi ve Sektörel Teşvik Sistemi uygulamaları ile bölgesel teşviklerden oluşturulmuş, Türkiye Yüzyılı Kalkınma Hamlesi ve Sektörel Teşvik Sistemi için de alt program veya sistemler belirlenmiştir. Bölgesel teşvikler ise Türkiye Yüzyılı Kalkınma Hamlesi ve Sektörel Teşvik Sistemi kapsamında desteklenen yatırımlara, yatırımın yapıldığı bölgeye göre uygulanacaktır.

Türkiye Yüzyılı Kalkınma Hamlesi; Teknoloji Hamlesi Programı, Yerel Kalkınma Hamlesi Programı ve Stratejik Hamle Programı olmak üzere üç programdan oluşmaktadır. Sektörel Teşvik Sistemi ise Öncelikli Yatırımlar Teşvik Sistemi ve Hedef Yatırımlar Teşvik Sistemini kapsamaktadır. Söz konusu program ve sistemlere ilişkin esaslar aşağıdaki gibidir.

2.1.1- Türkiye Yüzyılı Kalkınma Hamlesi

2.1.1.1-Teknoloji Hamlesi Programı

Teknoloji Hamlesi Programı kapsamında öncelikli ürün listesindeki ürünlere ya da teknolojilere yönelik yatırımlar desteklenebilir. Bu programı kapsamında desteklenecek yatırımlar Teknoloji Hamlesi Programı Değerlendirme Komitesi tarafından proje bazında değerlendirilir ve uygun görülen projeler için teşvik belgesi düzenlenir.

Öncelikli ürün listesi Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (Bakanlık) tarafından dış ticaret verileri, talep gelişimi, rekabet yoğunluğu gibi çeşitli kriterler dikkate alınarak belirlenecek, orta-yüksek ve yüksek teknolojili sektörlerdeki ürünlerle bu sektörlerin gelişimi için kritik ürünleri kapsamakta olup, ayrıca Tebliğ ile yayımlanacaktır.

2.1.1.2-Yerel Kalkınma Hamlesi Programı

Bu program kapsamında bölgeler arası gelişmişlik farklarının azaltılması ve bölgelerin rekabet güçlerinin artırılması hedeflenmektedir. Program kapsamında desteklenecek yatırım konuları; illerin sosyo-ekonomik gelişmişlik durumu ve coğrafi potansiyelleri, atıl kaynakların değerlendirilmesi, yerel ihtiyaçların karşılanması, bölgede üretimi olmayan ancak başarı olasılığı yüksek sektörlerin geliştirilmesi, ileri-geri bağlantılı sektörlerin desteklenmesi, istihdam potansiyeli ve kümelenme etkisi gibi kriterler çerçevesinde belirlenir. Desteklenecek yatırımlar Yerel Kalkınma Hamlesi Programı Değerlendirme Komitesi tarafından proje bazında değerlendirilir ve uygun görülen projeler için teşvik belgesi düzenlenir.

2.1.1.3-Stratejik Hamle Programı

Bu kapsamda katma değeri yüksek, ülkemizin kritik ihtiyaçlarını karşılayacak, arz güvenliğini sağlayacak, dışa bağımlılığını azaltacak, uluslararası rekabet gücünü artıracak ve araştırma-geliştirme içeriği yüksek imalat sektörü yatırımları ile Dijital Dönüşüm Programı ve Yeşil Dönüşüm Programı kapsamındaki yatırımlar desteklenebilir.

Stratejik Hamle Programı kapsamında desteklenecek yatırımlarda aranacak asgari sabit yatırım tutarı yüksek teknolojili ürünlerin üretimine yönelik yatırımlar için 100 milyon TL, diğer yatırımlar için ise 200 milyon TL’dir. Yüksek teknolojili ürün Avrupa İstatistik Ofisi (Eurostat) imalat sektörünün teknoloji yoğunluk sınıflandırmasına göre “yüksek teknoloji” sınıfında yer alan ve Kararın 1 no.lu ekinde listelenen ürünleri (NACE Rev.2.1 kodları: 21, 26, 30.3) ifade etmektedir.

Bu programdaki yatırımların aşağıda sayılan 5 kriterden 3’ünü karşılaması gerekmektedir.

1- Yatırım konusunun stratejik hamle yatırım konuları listesinde yer alması,

2-Üretilmesi planlanan ana ürünün/ürünlerin son bir yıl içerisindeki ihracatın ithalatı karşılama oranının azami %70 olması,

3- Tebliğ ile belirlenen katma değer hesabı yöntemine göre hesaplanacak katma değer oranının asgari %30 olması,

4-Yatırım tutarının %20’si kadar öz kaynağın bulunması,

5-Yatırım konusu ürünle ilgili olarak son bir yıl içerisinde gerçekleşen toplam ithalat tutarının 50 milyon ABD Doları ve üzerinde olması.

Stratejik hamle yatırım konuları listesi Bakanlık tarafından kalkınma planları ve strateji belgeleri çerçevesinde belirlenecek ve Tebliğ ile yayımlanacaktır. Söz konusu liste Bakanlık tarafından her yıl ocak ayı içerisinde güncellenebilecektir.

Teknolojik ürün ve çözümlerin işletme süreçlerine entegre edilerek maliyet azaltımı, verimlilik ve kalite artışı, çalışan ve müşteri memnuniyeti gibi sonuçlar elde etmeyi amaçlayan yatırımlar Dijital Dönüşüm Programı kapsamında değerlendirilir.

Döngüsel ekonomi yaklaşımıyla uyumlu, doğal kaynakları koruyan, iklim ve sürdürülebilirlik hedeflerine katkı sağlayan, kaynak verimli ve düşük karbonlu üretimi amaçlayan yatırımlar ise Yeşil Dönüşüm Programı kapsamında desteklenir.

Asgari 50 milyon TL tutarındaki yeşil dönüşüm programı ve dijital dönüşüm programı kapsamında desteklenecek yatırımlar, değerlendirme süreci olmaksızın Stratejik Hamle Programı kapsamında desteklenebilir.

2.1.2- Sektörel Teşvik Sistemi

2.1.2.1- Öncelikli Yatırımlar Teşvik Sistemi

Öncelikli Yatırımlar Teşvik Sistemi kapsamında Kararın 9. maddesinde sayılan 28 yatırım konusu desteklenecektir.

2.1.2.2- Hedef Yatırımlar Teşvik Sistemi

Bu sistem kapsamında Kararın 3 no.lu ekinde yer alan sektörler ve yatırım konuları belirlenen şartları sağlamaları halinde desteklenir.

2.2-Yatırımlara Sağlanan Destekler