Cemil GÜNDÜZ

Çalışanlar açısından izin bir hak ve kullanılması gerekiyorken; işverenler açısından da kullandırılmayan yıllık izinler ileri dönem için işletmeleri açısından sorun teşkil edebilir.
Anayamızın 50’nci maddesine göre dinlenmek çalışanların hakkıdır. Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenmelidir.
Yıllık ücretli izin ise 4857 sayılı İş Kanunu’nun 53’ncü maddesiyle düzenlenmiş olup buna göre; işyerinde işe başladığı tarihten itibaren, deneme süresi de içinde olmak kaydıyla, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık izin verilmektedir.Yıllık izne ait haktan vazgeçilmesi mümkün değildir. Yıllık izin süresince işçinin ücreti ödenmelidir. İşçi yıllık iznini kullanamaz veya kullanmazsa yıllık izin hakkı kaybolmamaktadır.
Peki kullandırılmayan izinler işçiler açısından ne zaman sorun yaratabileceği makalemizde yer alacaktır.
1- YILLIK İZİN KAVRAMI
4857 sayılı İş Kanunu’nun 53. maddesine göre, işyerinde işe başladığı tarihten itibaren, deneme süresi de içinde olmak kaydıyla, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık izin verilmesi gerekmektedir. Nitelikleri gereği, bir yıldan az süren mevsim veya kampanya işlerinde çalışanlara yıllık izin verilmemektedir.
İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi;
a) 1 yıldan 5 yıla kadar (beş yıl dâhil) olanlara 14 günden,
b) 5 yıldan fazla 15 yıldan az olanlara 20 günden,
c) 15 yıl (dâhil) ve daha fazla olanlara 26 günden az olamaz.
Yer altı işlerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izin süreleri dörder gün artırılmaktadır. 18 ve daha küçük yaştaki işçilerle, 50 ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi 20 günden az olamaz. Yıllık izin süreleri iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile artırılabilmektedir. Aynı işverenin bir veya çeşitli işyerlerinde çalıştıkları süreler birleştirilir.
Ana ilke olarak yıllık izin süresinin işveren tarafından bölünmemesi ve bu sürelerin sürekli bir şekilde kullandırılması öngörülmüştür. Ancak,izin sürelerinin,tarafların anlaşması halinde bir bölümü 10 günden aşağı olmamak üzere en fazla üçe bölünebilmesi mümkündür.
Yıllık ücretli izinleri işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olanlara istekte bulunmaları ve bu hususu belgelemeleri koşulu ile gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere işveren toplam 4 güne kadar ücretsiz izin vermek zorundadır.
İşveren, işyerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izinlerini gösterir izin kayıt belgesi tutmak zorundadır.
İşveren tarafından yıl içinde verilmiş olan diğer ücretli ücretsiz izinler veya dinlenme ve hastalık izinleri yıllık izinden mahsup edilemez.
Yıllık izin süresine rastlayan Ulusal bayram ve genel tatil günleri ile hafta tatili günleri izin süresinden sayılmaz.
İşveren, yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye, yıllık izin dönemine ilişkin ücretini ilgili işçinin izine başlamasından önce peşin olarak ödemek veya avans olarak vermek zorundadır.
İş sözleşmesinin, herhangi bir nedenle sona ermesi halinde işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti, sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödenir. Bu ücrete ilişkin zamanaşımı iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren başlar.
İş Kanununun 59. Maddesinin 2. Fıkrasına göre işveren tarafından iş sözleşmesinin feshedilmesi halinde 17. Maddede belirtilen bildirim süresiyle 27. Madde gereğince işçiye verilmesi zorunlu yeni iş arama izinleri yıllık ücretli izin süreleri ile iç içe geçemez
İş akdinin süreli feshinin işveren tarafından yapılması halinde, işveren işçiye rızası bulunmaksızın yıllık izin kullandıramaz ancak feshin İş Kanunu Madde 17’ye göre işçi tarafından yapılması halinde, işçi hak edip de kullanamadığı yıllık ücretli iznini bildirim süresi içinde kullanma talebinde bulunabilir, işçinin bu talebi kanuna uygundur.
Yıllık İzin Yönetmeliği’nin 15. Maddesine göre işçi sayısı yüzden fazla olan işyerlerinde yıllık izin kurulunun oluşturulması gerekmektedir. İzin kurulu; işveren veya vekilini temsilen bir, işçileri temsilen iki olmak üzere toplam üç üyeden müteşekkildir. İletilen izin isteklerine göre hazırlayacağı izin çizelgelerini işverenin onayına sunmak kurulun görevidir.
İşçi sayısının yüzden az olduğu işyerlerinde; izin kurulunun görevleri, işveren veya işveren vekili veya bunların görevlendireceği bir kişi ile işçilerin kendi aralarında seçecekleri bir temsilci tarafından yerine getirilecektir. (Yönetmelik Madde 18)
Asıl işveren, alt işveren tarafından çalıştırılan işçilerin hak kazandıkları yıllık ücretli izin sürelerinin kullanılıp kullanılmadığını kontrol etmek ve ilgili yıl içinde kullanılmasını sağlamakla, alt işveren ise 6. Fıkraya göre tutmak zorunda olduğu izin kayıt belgesinin bir örneğini asıl işverene vermekle yükümlüdür.
2- İŞÇİ YILLIK İZNE AYRILMAK İSTEMEZSE ?
İşçi, yıllık izinlerini kullanmayarak, bu izinleri ücret ödemesi şeklinde talep etmesi sıkça karşılaşılan konulardandır. işverenler de işçinin izin hakkından vazgeçtiklerini beyanını dikkate alarak işçiye bu ödemeyi yapabiliyor. Bu kesinlikle yanlış bir uygulama olup, kazanılan ve dinlenme hakkı içerisinde yer alan yıllık izin hakkından vazgeçemezler. Sadece işten ayrılmaları durumunda kişi yıl içinde kullanılmayan izinlerinin ödemesini alabilir.
Kişi çalıştığı süre boyunca kullanmadığı izin parasını, hali hazırda çalışması devam ederken işverenden talep edemez.
3- HANGİ DURUMLARDA İZİN PARASI ÖDENMEZ?