Hilmi Bahadır BARÇIN

1. GİRİŞ

Kamu ihaleleri özel sektörün her zaman ilgi duyduğu bir alandır. İhaleyi kazanmak için yoğun bir mücadeleye giren istekli firma, ihaleyi kazandıktan sonra, sözleşme hükümleri uygulanması esnasında da sorunlar yaşayabilmektedirler.

Çin’de Ocak ayında başlayarak tüm Dünyayı saran Corona Virüsüne şu anda sadece ülkemizi değil küresel olarak gündemin belirleyici unsurudur. Kamu sektöründe mali alanda hükümet bir çok önlem almaya çalışmaktadır. Bu alanlardan bir tanesi de kamu ihaleleridir.

Covid salgını sürecinde Cumhurbaşkanlığı, Hazine ve Maliye Bakanlığı ve Kamu İhale Kurulu tarafından çeşitli önlemler alınmıştır. Bu önlemlerin bir tanesi de ihaleye sunulması gereken bilançolar hakkında olup makalemizde Kamu İhale Kurulu’nun da vermiş olduğu bir karar doğrultusunda gerekli açıklamalara yer verilecektir.

2. KAMU İHALELERİNDE MALİ YETERLİLİK KRİTERLERİ

Kamu ihalesini kazanıp yürütecek olanların yüklenimi yarıda bırakıp gitmesini engellemek amacıyla gerekli yüklenimi yürütebilecek mali yeterlilik kriterleri 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “İhaleye katılımda yeterlik kuralları” başlıklı 10’uncu maddesinde

“İhaleye katılacak isteklilerden, ekonomik ve malî yeterlik ile mesleki ve teknik yeterliklerinin belirlenmesine ilişkin olarak aşağıda belirtilen bilgi ve belgeler istenebilir:

a) Ekonomik ve malî yeterliğin belirlenmesi için;

1) Bankalardan temin edilecek isteklinin malî durumu ile ilgili belgeler,

2) İsteklinin, ilgili mevzuatı uyarınca yayınlanması zorunlu olan bilançosu veya bilançosunun gerekli görülen bölümleri, yoksa bunlara eşdeğer belgeleri,

3) İsteklinin iş hacmini gösteren toplam cirosu veya ihale konusu iş ile ilgili taahhüdü altındaki ve bitirdiği iş miktarını gösteren belgeler.”

temel olarak belirtilmiştir.

Bu düzenlemenin ayrıntıları ise Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinde yer verilmiştir. Bu yönetmeliğin“Bilanço veya eşdeğer belgeler” başlıklı 35’inci maddesinde “(1) Bilançonun veya eşdeğer belgelerin istenildiği ihalelerde ihalenin yapıldığı yıldan önceki yıla ait;

a) Yayınlanması zorunlu olan yıl sonu bilançosunun veya gerekli bölümlerinin,

b) (a) bendinde belirtilen belgelere eşdeğer belgelerin,

her ikisinin de idarece istenilmesi zorunludur.

(2) Bilanço veya eşdeğer belgeler kapsamında;

a) İlgili mevzuatı uyarınca bilançosunu yayımlatma zorunluluğu olan aday ve istekliler yıl sonu bilançosunu veya bilançonun üçüncü fıkradaki kriterlerin sağlandığını gösteren bölümlerini,

b) İlgili mevzuatı uyarınca bilançosunu yayımlatma zorunluluğu olmayan aday ve istekliler yıl sonu bilançosunu veya bilançonun üçüncü fıkradaki kriterlerin sağlandığını gösteren bölümlerini ya da bu kriterlerin sağlandığını göstermek üzere yeminli mali müşavir veya serbest muhasebeci mali müşavirce standart forma uygun olarak düzenlenen belgeyi sunar.

(3) Adayın veya isteklinin ikinci fıkra uyarınca sunduğu belgelerde;

a) Belli sürelerde nakit akışını sağlayabilmesi için gerekli likiditeye ve kısa dönem (bir yıl) içinde borç ödeme gücüne sahip olup olmadığını gösteren cari oranın (dönen varlıklar/kısa vadeli borçlar) en az 0,75 olması, (hesaplama yapılırken; yıllara yaygın inşaat maliyetleri dönen varlıklardan, yıllara yaygın inşaat hakediş gelirleri ise kısa vadeli borçlardan düşülecektir),

b) Aktif varlıkların ne kadarının öz kaynaklardan oluştuğunu gösteren öz kaynak oranının (öz kaynaklar/toplam aktif) en az 0,15 olması, (hesaplama yapılırken, yıllara yaygın inşaat maliyetleri toplam aktiflerden düşülecektir),

c) Kısa vadeli banka borçlarının öz kaynaklara oranının 0,50’den küçük olması,

ve belirtilen üç kriterin birlikte sağlanması zorunludur. Sunulan bilançolarda varsa yıllara yaygın inşaat maliyetleri ile yıllara yaygın inşaat hakediş gelirlerinin gösterilmesi gerekir.

(4) Yukarıda belirtilen kriterleri bir önceki yılda sağlayamayanlar, son iki yıla ait belgelerini sunabilirler. Bu takdirde, son iki yılın parasal tutarlarının ortalaması üzerinden yeterlik kriterlerinin sağlanıp sağlanmadığına bakılır.…

(5) İhale veya son başvuru tarihi yılın ilk dört ayında olan ihalelerde, bir önceki yıla ait belgelerini sunmayanlar, iki önceki yıla ait belgelerini sunabilirler. Bu belgelerde yeterlik kriterini sağlayamayanlar ise iki önceki yılın belgeleri ile üç önceki yılın belgelerini sunabilirler. Bu durumda, belgeleri sunulan yılların parasal tutarlarının ortalaması üzerinden yeterlik kriterlerinin sağlanıp sağlanmadığına bakılır …” düzenlemesi yer almaktadır.

Söz konusu düzenlemelerden ilgili mevzuatı uyarınca bilançosunu yayımlatma zorunluluğu olan isteklilerin, ihalenin yapıldığı yıldan önceki yıla ait yılsonu bilançosunu veya bilançonun gerekli kriterleri sağlandığını gösteren bölümlerini, ilgili mevzuatı uyarınca bilançosunu yayımlatma zorunluluğu olmayan isteklilerin, ihalenin yapıldığı yıldan önceki yıla ait yıl sonu bilançosunu veya bilançonun gerekli kriterleri sağladığını gösteren bölümlerini ya da bu kriterlerin sağlandığını göstermek üzere yeminli mali müşavir veya serbest muhasebeci mali müşavir tarafından standart forma uygun olarak düzenlenen belgeyi sunmalarının gerektiği, sunulan bilanço veya eşdeğer belgelerde cari oranın (dönen varlıklar/kısa vadeli borçlar) en az 0,75, öz kaynak oranının (öz kaynaklar/toplam aktif) en az 0,15, kısa vadeli banka borçlarının öz kaynaklara oranının 0,50’den küçük olmasının ve belirtilen üç kriterin birlikte sağlanmasının zorunlu olduğu bu kriterleri bir önceki yılda sağlayamayanların, son iki yıla ait belgelerini sunabileceği, bu takdirde, son iki yılın parasal tutarlarının ortalaması üzerinden yeterlik kriterlerinin sağlanıp sağlanmadığına bakılacağı,

İsteklilerin ihalenin yapıldığı yıldan önceki yıla ait toplam ciroyu gösteren gelir tablosunu ya da hizmet işleri ile ilgili ciro tutarını gösteren belgelerden birini sunmasının ve ilgisine göre bu belgeler üzerinden hesaplanacak toplam cironun teklif edilen bedelin % 25’inden, hizmet işleri ile ilgili cironun ise teklif edilen bedelin % 15’inden az olmamasının bir yeterlilik kriteri olarak düzenlendiği, bu kriterleri bir önceki yılda sağlayamayanların, son iki yıla ait belgelerini sunabileceği, bu takdirde, son iki yılın parasal tutarlarının ortalaması üzerinden yeterlik kriterlerinin sağlanıp sağlanmadığına bakılacağı anlaşılmaktadır.

3. COVİD SALGINI DOLAYISIYLA İHALELERDE SUNULACAK BİLANÇOLARLA İLGİLİ TARTIŞMA YARATAN HUSUS