Yüksel GÜNEŞ

1.GİRİŞ
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 1. maddesine göre; gerçek kişilerin gelirleri gelir vergisine tabidir. Gelir ise, bir gerçek kişinin bir takvim yılında elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır. Mezkür kanunun 2’nci maddesinde ise gelire giren kazanç ve iratların; ticari, zirai kazanç, ücret, serbest meslek kazançları, gayrimenkul ve menkul sermaye iratları ile diğer kazanç ve iratlardan oluştuğu açıklanmıştır. Gelir vergisi mükelleflerin söz konusu maddede sayılan bir yıllık dönem içinde elde ettikleri gelir unsurlarından alınacağı hükme bağlanmıştır.
Bu yazımızda 2023 yılı takvim yılında elde edilen gelirlerin vergilendirilmesine yönelik örnekler ve açıklamalarına yer verilecektir.
2.GELİR VERGİSİ BEYANINA YÖNELİK AÇIKLAMALAR
Gerçek usulde vergilendirilen mükellefler 2023 yılında elde ettikleri beyana tabi gelirlerini 2024 yılının mart ayında beyan edeceklerdir. Beyannamede tahakkuk eden vergiler iki eşit taksitle ödenebilecektir. Ödemeye ilişkin birinci taksitin son günü 31.03.2024, ikinci taksitin son günü ise 31.07.2024 tarihidir.
Yıllık gelir vergisi beyannamesi, mükellefin ikametgâhının bulunduğu yer vergi dairesine verilir. Ancak işyerleri bulunan mükellefler ise beyanlarını, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından kaydı yapılan (işyerlerinin bulunduğu) yerin vergi dairesine vereceklerdir.
Beyanname verme süresi içinde 2023 takvim yılı kazançlarına ait beyannamenin verilmemesi durumunda, mükelleflere özel usulsüzlük cezası ile tahakkuk ettirilmeyen vergi için ayrıca vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi uygulanacaktır.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 92. maddesine göre; bir takvim yılına ait beyanname, tam mükellefiyette vergiyi tarha yetkili vergi dairesine, dar mükellefiyette Türkiye’de vergi muhatabı mevcutsa onun Türkiye’de oturduğu yerin, Türkiye’de vergi muhatabı yoksa işyerinin, işyeri birden fazla ise bu işyerinden herhangi birisinin bulunduğu yer vergi dairesine verilir veya taahhütlü olarak posta ile gönderilir.
Ticari, zirai veya mesleki faaliyetleri dolayısıyla gerçek usulde vergilendirilen gelir vergisi mükellefleri, hiçbir hadle sınırlı kalmaksızın 2023 takvim yılına ilişkin gelir vergisi beyannamelerini e-Beyanname düzenleme programı kullanarak (ebeyanname.gib.gov.tr) adresi üzerinden elektronik ortamda tarha yetkili vergi dairesine göndereceklerdir.
Bunun dışında, kira, ücret, menkul sermaye iradi ile diğer kazanç ve iratlara ilişkin gelirleri olan mükellefler ise, elektronik ortamda (inivrg.gib.gov.tr) internet adresinde yer alan hazır beyan sistemi kullanılarak vergi dairesine gitmeden beyannamelerini verebileceklerdir. Bu mükellefler, beyannamelerini elden verebilecekleri gibi isterlerse posta yoluyla da vergi dairesine gönderebilirler, Beyannamenin taahhütlü posta İle gönderilmesi halinde, beyannamenin postaya verildiği tarih beyannamenin verilme tarihi olarak kabul edilmektedir. Beyannamenin adi posta ile gönderilmesi halinde ise beyannamenin vergi dairesi kayıtlarına girdiği tarih beyannamenin verilme tarihi olarak kabul edilmektedir.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nu 85. maddesinde gelirin toplanması ve beyanına yönelik olarak ‘‘ Mükellefler, ikinci maddede yazılı kaynaklardan bir takvim yılı içinde elde ettikleri kazanç ve iratlar için bu kanunda aksine hüküm olmadıkça yıllık beyanname verirler. Bu kanuna göre beyanı gereken gelirlerin yıllık beyannamede toplanması zorunludur.’’ ifadelerine yer verilmişken, mezkur kanunun 86. maddesinde aksine olan durumların neler olacağı açıklanmıştır.
Beyan edilmesi gereken gelirlerin yıllık beyannamede toplanarak beyan edilmesi zorunlu olup, birden fazla unsurdan oluşan gelirlerinden hangilerinin beyannameye dâhil edilip, hangilerinin dâhil edilmeyeceğine dair açıklamalara aşağıda yer verilmiştir.
3. GELİRİN TOPLANMASINA YÖNELİK ÖRNEKLER
3.1. Ticari Kazanç, Zirai Kazanç, Serbest Meslek Kazancı ve Konut Kirası Varsa
Ticari kazanç, zirai kazanç, serbest meslek kazancı her durumda beyan edilir.
Konut kira geliri elde eden ticari zirai ve serbest meslek kazanç sahipleri konut istisnasından yararlanamaz. Dolayısıyla istisna haddinin altında olup olmadığına bakılmaksızın konut kira gelirinin tamamı beyan edilir
-Örneklerdeki tüm gelirler 01.01.2023 - 31.12.2023 tarihleri arasında elde edilmiştir
-Tablodaki zirai kazançlar gerçek usulde vergilendirilen zirai kazançlardır.
Örnek: Ticari kazanç 22.000 TL ve 20.000TL konut kira geliri elde eden mükellefin 2023 yılı beyanı aşağıdaki gibidir.
Ticari kazanç her durumda beyan edilir.(22.000TL)
Konut geliri 20.000TL tamamı (Konut istisnasından yararlanamaz)
Sonuç olarak, ticari kazanç ve konut kira geliri birlikte beyan edilecektir.
3.2. Ticari Kazanç, Zirai Kazanç, Serbest Meslek Kazancı ve İşyeri Kirası Geliri Varsa
Ticari kazanç, zirai kazanç, serbest meslek kazancı her durumda beyan edilir.
İşyeri kira gelirinin beyan edilip edilmeyeceği vergiye tabi gelirler toplamının beyanname verme sınırını aşması durumunda (2023 yılı için 150.000 TL) beyana dahil edilir. Altında kalması durumunda sadece ticari kazanç beyan edilir.
Örnek: 135.000TL Ticari kazanç ve 40.000TL işyeri kira geliri elde eden mükellefin 2023 yılı beyanı aşağıdaki gibidir.
Ticari kazanç her durumda beyan edilir.(135.000 TL)
İş yeri kira geliri ile ticari kazançtan elde edilen tutar toplanır. (135.000TL+40.000TL=175.000TL) 150.000TL nin üzerinde olduğu için beyana dahil edilir.
Sonuç olarak, Ticari Kazanç ve işyeri kira geliri birlikte beyan edilecektir.
3.3. Ticari Kazanç, Zirai Kazanç, Serbest Meslek Kazancı ve Kâr Payı Geliri varsa;