Yusuf GÜNDÜZ

1- Giriş

4857 sayılı İş Kanunu’nun 39 uncu maddesinde “İş sözleşmesi ile çalışan ve bu Kanunun kapsamında olan veya olmayan her türlü işçinin ekonomik ve sosyal durumlarının düzenlenmesi için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca Asgari Ücret Tespit Komisyonu aracılığı ile ücretlerin asgari sınırları en geç iki yılda bir belirlenir” denilmektedir. Söz konusu Kanun hükmüne dayanılarak çıkartılan Asgari Ücret Yönetmeliğin 7 nci maddesinde “Komisyon, ücretin belirlenmesinde; ülkenin içinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumu, ücretliler geçinme indekslerini, bu indeksler yoksa geçinme indekslerini, fiilen ödenmekte olan ücretlerin genel durumunu ve geçim şartlarını göz önünde bulundurur” ve 11 inci maddesinde “Komisyonca belirlenen ücretler Resmi Gazete’de yayımlanır ve yayımlandığı tarihi izleyen ayın ilk gününden itibaren yürürlüğe girer” hükümleri yer almaktadır.

Yukarıda belirtilen Kanun ve Yönetmelik hükümlerinden yola çıkılarak Asgari Ücret Tespit Komisyonu farklı zamanlarda toplantılar yapmış ve nihayetinde 17 Aralık 2021 tarihli Asgari Ücret Tespit Komisyonu Kararında, işçinin normal çalışma karşılığı asgari ücretinin; 01/07/2022-31/12/2022 tarihleri arasında günlük brüt 215,70 TL. olmasına karar vermiştir. Bu karar çerçevesinde; yeni asgari ücretin brüt tutarı aylık 6.471,00 TL, asgari ücretin işverene maliyeti 5510 sayılı Kanunda belirtilen 5 puanlık indirim düşüldükten sonra 7.603,43 TL. olmuştur. Tabii işverene maliyeti belirlenirken 5 puanlık indirimin haricinde 6111 ve 7103 sayılı kanunlarda belirtilen teşvikler de yer almaktadır. Haliyle söz konusu teşvikler de yeni asgari ücretin hesaplanmasına dahil edildiğinde işveren maliyeti daha da azalmaktadır. Bizde makalemizde asgari ücretin teşvik öncesi ve sonrası maliyetini ilgili Genelge hükümlerinden yola çıkarak değerlendireceğiz.

2- 6111 VE 7103 SAYILI KANUNLARDA BELİRTİLEN TEŞVİKLERE KISA BİR BAKIŞ

2.1) 6111 Sayılı Kanunda Belirtilen Teşvik

Söz konusu prim teşviki 13.02.2011 tarihinde kabul edilen 6111 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması İle Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 74. maddesi ile 4447 sayılı Kanun’a eklenen geçici 10. madde ile yeniden düzenlenmiştir. Teşvikten, 01.03.2011 ila 31.12.2022 tarihleri arasında;

1. Yeni işe alınan sigortalılardan,

2. Çalışmakta iken mesleki yeterlik belgesi alanlar ile mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretimi ya da Türkiye İş Kurumu’nca düzenlenen işgücü yetiştirme kurslarını bitirenlerden dolayı yararlanılabilecektir.

Buna göre; Torba Kanunla getirilen teşvik düzenlemesi; 18 yaşından büyük kadınlar, 18 yaşından büyük ve 29 yaşından küçük erkekler, 29 yaşından büyük erkekler, Mesleki yeterlik belgesi sahipleri, Mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretimi veya Türkiye İş Kurumu’nca düzenlenen işgücü yetiştirme kurslarını bitirenler, Mesleki yeterlik belgesi veya mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretim ya da Türkiye İş Kurumu işgücü yetiştirme kurs bitirme belgesine sahip olmayanlar, İşverene bağlı işçi olarak çalışmakta iken 01.03.2011 tarihinden sonra mesleki yeterlik belgesi alanlar veya mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretimi bitirenler, İŞKUR’a kayıtlı işsizler arasından işe alınanlar, İŞKUR’a kayıtlı olmadan işe alınanları, kapsamaktadır.

Ayrıca İşyerinin; yasal ödeme süresi geçmiş prim ve idari para cezası borcunun bulunmaması ve sigortalının, ortalama sigorta sayısına ilave olarak işe alınmış olması gerekmektedir. Teşviğin uygulaması ile ilgili bir örnek vermek yerinde olacaktır.

Örnek: X işyerinde 2022 yılında işe alınan ve 4447 sayılı Kanun’un geçici 10. maddesi kapsamına giren bir sigortalının ilgili aydaki; Prim ödeme gün sayısının 30, Prime esas kazanç tutarının ise 6.471,00 TL. olduğu varsayıldığında, bahse konu sigortalı için; 6.471,00 x 5 / 100 = 323,55 TL. beş puanlık prim indiriminden yararlanılacak tutar olacaktır. Bu durumda, geçici 10. maddede öngörülen teşvikten 6.471,00 TL’nin işveren hissesine isabet eden % 20,5’i üzerinden değil, beş puanlık prim indirimi için yararlanılmış olan 5 puan düşülerek, 20,5 – 5 puan = % 15,5’i üzerinden yararlanılabilecektir. Dolayısıyla, geçici 10. maddede öngörülen teşvikten yararlanılacak tutar 6.471,00 x 15,5 / 100 = 1.003,01 TL olarak hesap edilecektir. Sonuçta, bahse konu sigortalı için tahakkuk eden; 6.471,00 x 37,5 / 100 = 2.426,63 TL. tutarındaki sigorta priminin; 323,55 TL tutarındaki kısmı Hazine’ce, 1.003,01 TL tutarındaki kısmı ise İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanacak, 2.426,63– 1.003,01 – 323,55 = 1.100,07 TL tutarındaki kısmı ise (sigortalı hissesi) işveren tarafından ödenecektir.

2.2) 7103 sayılı Kanunda Belirtilen Teşvik

Söz konusu prim teşviki 27/03/2018 tarihli ve 30373 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7103 sayılı Vergi Kanunları ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’a eklenen madde ile 4447 sayılı İşsizlik Kanunu’na eklenen geçici 19 uncu madde ile düzenlenmiştir.

Geçici 19 uncu maddede öngörülen teşvikten yeni işe alınan sigortalılardan dolayı yararlanılabilmesi için sigortalının;

a) Türkiye İş Kurumu’na kayıtlı işsiz olması,

b) 01.01.2018 ila 31.12.2022 tarihleri arasında işe alınmış olması,

c) Sigortalının işe alındığı tarihten önceki 3 ayda 10 günden fazla sigortalı olarak çalışmamış olması,

d) İşe alındıkları yıldan bir Önceki takvim yılında işe alındıkları işyerinden bildirilen aylık prim ve hizmet belgelerindeki veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerindeki sigortalı sayısının ortalamasına ilave olmaları,

e) Sigortalının sosyal güvenlik destek primime veya stajyer sigortalığına, çıraklık sigortasına tabi olmaması ya da yurtdışında çalışan sigortalılardan olmaması

Gerekmektedir.

4447 sayılı Kanun’un geçici 19 uncu maddesinde öngörülen teşvik, 2022 yılı Aralık ayı/dönemi aşılmamak üzere, destek kapsamına giren sigortalılar için 12 ay süreyle uygulanmaktadır. Ancak bu süre; işe giriş tarihi itibarıyla 18 yaşından büyük kadın, 18 yaşından büyük 25 yaşından küçük erkek sigortalılar ile Kuruma engelli olarak kayıtlı sigortalılar için 18 ay olarak uygulanır.

Ayrıca İşyerinin; yasal ödeme süresi geçmiş prim ve idari para cezası borcunun bulunmaması ve sigortalının, bir önceki yıl ortalama sigorta sayısına ilave olarak işe alınmış olması gerekmektedir. Teşviğin uygulaması ile ilgili bir örnek vermek yerinde olacaktır.

Örnek: Söz konusu teşvikten işyerlerinde ilave istihdam edilecek her bir sigortalı için, SPEK alt sınırı üzerinden hesaplanacak tüm primler karşılanacaktır. Buna göre sigortalı başına teşvik tutarı: 6.471,00 TL. (6.471,00*37,5 = 2.426,63 TL.)’dir. Söz konusu tutarlar Fon tarafından karşılanacak olup işverenin ödeyeceği prim borcundan mahsup edilecektir.

ASGARİ ÜCRETİN İŞVERENE MALİYETİ

Yukarıda hem 6111 sayılı hem de 7103 sayılı Kanun’da belirtilen teşvikler ile ilgili yeni asgari ücret parametrelerinden yola çıkarak özet bir bilgi vermeye çalıştık. Makalemizin bu kısmında ise asgari ücretin yukarıda belirtilen teşvikler öncesi ve sonrası işverene maliyetinin SGK matrahına ve ücret bordrosuna yansımasını ele alacağız.