Mehmet YÜCEL

1.GİRİŞ

Kural olarak Türk vergi sistemi beyan esasına dayanmaktadır. Beyan esası ise mükelleflerin elde ettiği gelirlerini bizzat kendilerinin İdareye bildirmesine dayalı bir sistemdir. Bu sistemde mükellefler bir takvim yılı içinde elde ettikleri gelirlerini kendi beyannameleri ile vergi dairesine beyan ederler. Bilindiği üzere 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun birinci maddesinde gelir, bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratlarının safi tutarı olarak tanımlanmıştır. Gelir Vergisi Kanunu’nun ikinci maddesinde ise gelirin unsurları ticari kazançlar, zirai kazançlar, ücretler, serbest meslek kazançları, gayrimenkul sermaye iratları, menkul sermaye iratları diğer kazanç ve iratlar olarak belirlenmiştir.

Gelirin toplanması ve beyanı ile toplama yapılmayan haller, Gelir Vergisi Kanunu’nun 85’inci maddesi ile 86’ncı maddesinde düzenlenmiştir. Gelir Vergisi Kanunu’nun 85’inci maddesine göre, gelir vergisi uygulamasında temel ilke, mükelleflerin çeşitli gelir unsurlarından meydana gelen ve bir takvim yılında elde ettikleri kazanç ve iratlarını mezkur Kanunda aksine hüküm olmadıkça yıllık beyannamede toplayıp ilgili vergi dairesine bildirmeleridir Ancak mevcut uygulamada bazı şartlar altında belirli gelirlerin beyanname dışında bırakılmasına izin verilmiştir. Yıllık beyanname, gerçek kişilerin çeşitli gelir unsurlarından bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların bir araya getirilip toplanmasına ve bu şekilde hesaplanan gelirin bir beyanname ile vergi dairesine bildirilmesine yaramaktadır.

2.YILLIK BEYANNAME VERİLECEK HALLER

2.1.TAM MÜKELLEF GERÇEK KİŞİLERDE

Gelir Vergisi Kanunu’na göre, Türkiye’de yerleşmiş olanlar [Türkiye’de yerleşmekten kasıt, ikametgahın Türkiye’de olması veya bir takvim yılı içinde Türkiye’de devamlı olarak altı aydan fazla oturulmasıdır. (Geçici ayrılmalar Türkiye’de oturma süresini kesmez)] ile resmi daire ve müesseselere veya merkezi Türkiye’de bulunan teşekkül ve teşebbüslere bağlı olup adı geçen daire, müessese teşekkül ve teşebbüslerin işleri dolayısıyla yabancı memleketlerde oturan Türk vatandaşları tam mükellefiyet esasına tabidirler ve Türkiye içinde ve Türkiye dışında elde ettikleri kazanç ve iratların tamamı üzerinden vergilendirilirler.

2.1.1.Ticari Kazanç Elde Edenler

Gelir Vergisi Kanunu’nun 85’inci maddesine göre ticari kazanç elde eden ve defter tutmak zorunda olan tacirler ile defter tutma zorunluluğu bulunmayan ticari kazancı basit usulde tespit edilen mükellefler kazanç elde etmemiş olsalar dahi yıllık beyanname vermek zorundadır. Kollektif şirket ortakları ile adi ortaklık veya hisseli ve adi komandit şirketlerin komandite ortakları tacir sayıldığından, hisselerine düşen kazançları yıllık beyanname ile bildirirler.

2.1.2. Zirai Kazanç Elde Edenler