ÖZDEM SATICI TOPRAK

I-GİRİŞ

Halen ülkemizde yaklaşık 850.000 civarında limited şirket faaliyet göstermekte olup(1); sayıdan da anlaşılacağı üzere limited şirketler kuruluşu en çok tercih edilen şirkettir. Bu şirketlerde ortaklar şirket sözleşmesinde öngörülen sebeplerle yahut haklı nedenlerle şirketten ayrılabilecekleri gibi şirket de ortağın şirketten çıkarılmasını isteyebilir. Bununla birlikte ortağın ölümü yahut icra veya eşler arasında mal rejimi hükümleri nedeniyle payın el değiştirmesi halinde şirket genel kurulu bu iktisaba onay vermeyi reddedebilir. Ayrılan ortağa ödenecek ayrılma akçesine ilişkin hususlar 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 641 ve 642. Maddelerinde müstakil olarak düzenlenmiş, anılan Kanun’un muhtelif maddelerinde de kısmen ele alınmıştır.

II-ORTAĞIN ŞİRKETTEN AYRILMA YOLLARI

Belirttiğimiz üzere, limited şirketlerde ortağın şirketten ayrılmasının muhtelif yolları mevcuttur. Buna göre hisse devretmek yahut şirketten çıkmak, çıkarılmak gibi nedenlerle ortaklık sona erebilir. (TTK Md.595/1, 596/1, 638/1, 640/1) Ortağın payının ölüm, icra veya mal rejimi hükümleri nedeniyle el değiştirmesi de eski ortak bakımından ortaklıktan ayrılma anlamına gelmektedir.

Ortağın sahibi olduğu esas sermaye payını devretmesi halinde devir bedeli devir alan ile devir eden arasında yapılacak yazılı bir sözleşme ile belirlenerek imzalar noterce onanır. (TTK Md.595/1) Dolayısıyla, ortaklığın bu şekilde sona ermesi halinde şirket ayrılan ortakla pay bedeli konusunda muhatap olmamaktadır.

Limited şirket ortaklarının şirketten ayrılmalarına yönelik diğer yollar ise ortağın şirketten çıkması yahut çıkarılmasıdır. Zira şirket sözleşmesinde ortakların şirketten çıkma hakkı olup olmadığı veya bu hakkın hangi şartlarla kullanılacağı düzenlenebilir yahut bu yönde bir yoksa her ortak haklı sebeplerle şirketten çıkmasına karar verilmesini mahkemeden talep edebilir. (TTK Md.638/1)

Payın miras veya icra yoluyla yahut eşler arasındaki mal rejimine ilişkin hükümler nedeniyle el değiştirmesi gibi hallerde ortaklığa ilişkin tüm haklar ve borçların esas sermaye payını iktisap edene geçmesi için genel kurulun onayına ihtiyaç bulunmamakla birlikte, şirketin iktisabı reddetme hakkı mevcuttur. Ancak şirketin reddetme hakkını kullanabilmesi için iktisabı öğrendiği tarihten itibaren üç ay içinde iktisap konusu payı kendi veya ortağı ya da üçüncü bir kişi hesabına gerçek değeri üzerinden devralmayı önermesi şarttır. (TTK Md.596/1-2)

Anlaşılacağı üzere, payın devri haricindeki işlemlerde şirket ayrılan ortak ile payın bedeli konusunda muhataptır. Diğer bir ifadeyle, ortağın çıkması, çıkarılması yahut esas sermaye payının miras, icra ve mal rejimi hükümleri uyarınca yeni kişiye iktisabının şirket tarafından reddedilmesi hallerinde şirketin ayrılan ortağa yahut payı iktisap edene ödeme yapması söz konusu olmaktadır.

III-AYRILMA AKÇESİ

Uygulamada “ayrılma payı”, “çıkma payı” yahut “çıkarılma payı” olarak da adlandırılan ayrılma akçesi mülga 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda açıkça düzenlenmemiş; uygulamada duyulan ihtiyaç nedeniyle de(2) 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 641. Maddesinde ele alınmıştır. Buna göre, limited şirket ortağı şirketten ayrıldığı takdirde esas sermaye payının gerçek değerine uyan ayrılma akçesini isteme hakkını haizdir. Ayrılma akçesi şirket sözleşmesinde farklı bir şekilde düzenlenebilir. (TTK Md.641) Ancak genel hukuk ilkeleri ile sınırlandırılmış olan bu hak, keyfi ve adaletsiz olarak kullanılmamalıdır.