Mahmut ÇOLAK

Bilindiği üzere, 5510 sayılı Kanunun 86’ncı maddesinin ikinci fıkrasına göre “İşveren, işyeri sahipleri; işyeri defter, kayıt ve belgelerini ilgili olduğu yılı takip eden yıl basından başlamak üzere on yıl süreyle, kamu idareleri otuz yıl süreyle, tasfiye ve iflâs idaresi memurları ise görevleri süresince, saklamak ve Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilen memurlarınca istenilmesi halinde on beş gün içinde ibraz etmek zorundadır.”
Anılan Kanunun 102’nci maddesinin ilk fıkrasının (e) bendine göre ise, Kanunun 86’ncı maddesinin ikinci fıkrasındaki yükümlülüğü Kurumca yapılan yazılı ihtara rağmen on beş gün içinde mücbir sebep olmaksızın tam olarak yerine getirmeyenlere idari para cezası uygulanmaktadır.
Bu son zamanlarda makale konusu ile ilgili farklı yorum ve değerlendirmeler yapıldığı görülmektedir. Bu çalışmamızda, konu hakkında Sosyal Güvenlik Kurumu’nun son uygulaması hakkında bir takım değerlendirmeler yapılacaktır.

I- 23 Eylül 2021 Ve Öncesi Uygulama
23 Eylül 20021 ve öncesi uygulamada, dönemin SSK şimdinin SGK denetim elemanlarınca iş kazası ve meslek hastalığı inceleme ve soruşturmalarında iş sağlığı ve güvenliğine dair gerek 4857 sayılı iş Kanunu gerekse 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu çerçevesinde işverenlerce tutulması zorunlu defter ve belgelerin (tespit öneri defteri, acil durum planı, eğitim sertifikaları, risk analizi, sağlık raporu vb.) dönemin mülga 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu şimdinin 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu gereğince inceleme/soruşturma için ibraz edilmemesi halinde herhangi bir idari para cezası uygulanmıyordu. Ceza uygulanmamasının dayanağı, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına dair bilgi ve belgelerin sosyal güvenlik mevzuatına göre işyeri defter ve belgelerin dayanağı niteliğinde kabul görmemesi idi.

II- 24 Eylül 2021-22 Haziran 2022 Dönemi İçin Uygulama
Sosyal Güvenlik Kurumu’nun 24.09.2021 tarihli 31987777 sayılı yazısında belirtildiği üzere; iş kazası incelemelerinde 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na göre tutulması zorunlu kayıt ve belgelerin denetime ibraz edilmemesi halinde idari yaptırım uygulanıp uygulanmayacağı hususu, Kurumun (SGK) denetim ve kontrolle görevlendirilmiş birimleri (sosyal güvenlik müfettişleri ve sosyal güvenlik denetmenleri) arasında uygulama birliğinin sağlanması amacıyla Kurum (SGK) Başkanlık Makamının takdirlerine sunulduğu belirtilerek, Kurum (SGK) Başkanlık Makamının 22.09.2021 tarihli ve 31808002 sayılı Olur’u ile “6331 sayılı Kanuna göre tutulması zorunlu kayıt ve belgelerin denetime ibraz edilmemesi halinde, 5510 sayılı Kanunun 102’nci maddesinin ilk fıkrasının (e) bendi kapsamında idari para cezası uygulanması” talimatı verilmiştir.
Bu yazı gereği işyerlerinde meydana gelen iş kazası olaylarının SGK’nın denetim elemanları tarafından incelemeye alınması halinde, 6331 sayılı Kanun gereği istenilen bilgi ve belgelerin (örneğin, işe giriş ve periyodik sağlık raporları, eğitim belgeleri, risk değerlendirme raporları, tespit ve öneri defteri vb.) yasal süresinde ibraz edilmemesi veya eksik ibraz edilmesi halinde bilânço esasına göre defter tutmakla yükümlü olanlar için, aylık asgari ücretin 12 katı tutarında, diğer defterleri tutmakla yükümlü olanlar için, aylık asgari ücretin 6 katı tutarında, defter tutmakla yükümlü değil iseler, asgari ücretin 3 katı tutarında idari para cezası uygulanmıştır.

III- 23 Haziran 2022 Ve Sonrası Dönem İçin Uygulama
Sosyal Güvenlik Kurumu’nun 21.07.2022 tarihli 49047331 sayılı yazısında; Kurum (SGK) Başkanlık Makamının 22.09.2021 tarihli 31808002 sayılı Olur yazısının Başkanlık Makamının 23.06.2022 tarihli 47780667 sayılı Olur yazısı ile kaldırıldığı belirtilerek 6331 sayılı Kanuna göre tutulması zorunlu kayıt ve belgelerin denetime ibraz edilmemesi halinde, 5510 sayılı Kanunun 102’nci maddesinin ilk fıkrasının (e) bendi kapsamında idari para cezası uygulanmaması uygun görülmüştür.

IV- Uygulanan Cezalarla İlgili Olarak SGK İşlemleri