Özkan ARSLAN

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na (TTK) göre, tacirler ticari defterlerini elektronik ortamda ya da fiziki (kağıt) ortamda tutabilmektedirler. Ancak, yazımızın kaleme alındığı tarih itibariyle (06/12/2021) sadece yevmiye defteri ile defteri kebir elektronik ortamda tutulabilmektedir. Tacirler tarafından tutulması zorunlu olan ticari defterler, ticari işletmenin muhasebesiyle ilgili olan ve olmayan şeklinde ikiye ayrılmaktadır. Ticari işletmenin muhasebesiyle ilgili olan ticari defterler; yevmiye defteri, defteri kebir ve envanter defteri olup bu defterlerin her tacir tarafından tutulması zorunludur. Ticari işletmenin muhasebesiyle ilgili olmayan ticari defterler ise yönetim kurulu karar defteri, genel kurul toplantı ve müzakere defteri ile pay defteridir. Anonim şirketler ve kooperatifler bu defterlerin tamamını, limited şirkteler pay defteri ile genel kurul toplantı ve müzakere defterini, kollektif ve komandit şirketler de genel kurul toplantı ve müzakere defterini tutmak zorundadırlar.

II- HER HESAP DÖNEMİNDE AÇILIŞ ONAYI YAPTIRILMASI GEREKEN TİCARİ DEFTERLER

TTK’nın, “Defter tutma yükümlülüğü” başlığını taşıyan 64’üncü maddesinin;

- Birinci fıkrasında; her tacirin, ticari defterleri tutmak ve defterlerinde, ticari işlemleriyle ticari işletmesinin iktisadi ve mali durumunu, borç ve alacak ilişkilerini ve her hesap dönemi içinde elde edilen neticeleri, bu Kanuna göre açıkça görülebilir bir şekilde ortaya koymak zorunda olduğu,

- Üçüncü fıkrasında; fiziki ortamda tutulan yevmiye defteri, defteri kebir ve envanter defteri ile dördüncü fıkrada sayılan defterlerin açılış onaylarının, kuruluş sırasında ve kullanılmaya başlanmadan önce noter tarafından yapılacağı, bu defterlerin izleyen faaliyet dönemlerindeki açılış onaylarının, defterlerin kullanılacağı faaliyet döneminin ilk ayından önceki ayın sonuna kadar notere yaptırılacağı, pay defteri ile genel kurul toplantı ve müzakere defterinin yeterli yaprakları bulunmak kaydıyla izleyen faaliyet dönemlerinde de açılış onayı yaptırılmaksızın kullanılmaya devam edilebileceği, açılış onayının noter tarafından yapıldığı hâllerde noterin, ticaret sicili tasdiknamesini aramak zorunda olduğu,

- Dördüncü fıkrasında da; pay defteri, yönetim kurulu karar defteri ve genel kurul toplantı ve müzakere defteri gibi işletmenin muhasebesiyle ilgili olmayan defterlerin de ticari defter olduğu,

hüküm altına alınmıştır.

Görüleceği üzere, ticari faaliyetine devam eden tacirlerin fiziki ortamda tutacakları ticari defterlerinin açılış onaylarını, defterlerin kullanılacağı faaliyet döneminin ilk ayından önceki ayın sonuna kadar notere ibraz ederek yaptırmaları şarttır. Bu durumda, tacirin hesap dönemi takvim yılı (1 Ocak-31 Aralık) ise 2022 hesap döneminde kullanacağı ticari defterlerin açılış onaylarını, en geç 31 Aralık 2021 Cuma günü mesai saati bitimine kadar notere ibraz ederek yaptırması gerekmektedir.

Ticari defterlerden; yevmiye defteri, defteri kebir, envanter defteri ve yönetim kurulu karar defteri her hesap döneminde açılış onayına tabidir. Buna karşın, pay defteri ile genel kurul toplantı ve müzakere defterinde yeterli yaprak varsa bu defterlerin izleyen faaliyet dönemlerinde açılış onayı yaptırılmaksızın da kullanılması mümkündür.

Dolayısıyla, hesap dönemi takvim yılı olan gerçek kişi tacirlerin, kollektif, komandit ve limited şirketlerin 2022 yılında kullanacakları yevmiye defterini, defteri kebiri ve envanter defterini, anonim şirketler ile kooperatiflerin de bu defterlere ek olarak yönetim kurulu karar defterini en geç 31 Aralık 2021 Cuma günü mesai saati bitimine kadar notere ibraz ederek açılış onaylarını yaptırmaları gerekmektedir. Tacirlerin defterlerinin açılış onaylarını notere yaptırırken yanlarında ticaret sicili tasdiknamesini bulundurmaları önem arz etmektedir.

III- TİCARİ DEFTERLERİN AÇILIŞ ONAYININ SÜRESİNDE YERİNE GETİRİLMEMESİNİN YAPTIRIMI