Dönem sonu işlemleri, 2023 yılında tutulacak defterler, değerleme, yeniden değerleme konularının işlendiği Maliye Postası Dergisinin Aralık özel sayısını incelemek için tıklayın.

2023 YILI DEFTER TUTMA HADLERİ

Defter tutma hadleri genel olarak hep Aralık ayı sonlarına doğru açıklanmaktadır, örneğin 2022 yılı hadleri VUK Gn. Teb. no:534 ile 21.12.2021 de açıklanmış ve yukarıdaki gibi belirlenmiştir.

Görüldüğü üzere yılın bitmesine az bir süre kala defter tutma hadleri ilan edilmiştir. Bu süre içinde defterlerin bilanço esasına göre mi yoksa işletme hesabına göre mi tasdik ettirileceği ve ona göre tasdik işlemlerinin yerine getirileceği bir hayli zordur.

Tasdik işlemlerini yetiştirememiş olanlara biz her yıl VUK mükerrer md. 414’de yazılı hükmü esas alarak yol göstermekteyiz. Zira bu konuda VUK mük. md. 414’de bir hüküm vardır ve bu hüküm şöyledir.

Bu Kanunda yer alan maktu hadler ile asgari ve azami miktarları belirtilmiş olan para ile ödenecek ceza miktarları, her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak bu Kanun uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyle uygulanır. Bu şekilde hesaplanan makdu had ve miktarların %5 ini aşmayan kesirler dikkate alınmaz. (VUK mük.md. 414)

Tekrar ifade etmek isteriz, defter tutma hadleri, genelde aralık ayın sonuna doğru ilan ediliyor ve hangi defterlerin tasdik ettirileceği hususu geç belirlenmiş oluyor, bu da mükellefleri sıkıntıya sokuyor. Bu nedenle biz hemen hemen her yıl VUK md. 414 de yazılı hükme göre defter tutma hadlerini hesaplıyor yayınlıyoruz ve pek de yanılmıyoruz.

Bu maddeye göre, 2022 yılına ilişkin hadleri esas alarak, 2022 yılına ait yeniden değerleme oranı uyarınca 2023 yılı hadlerini hesapladık.

Yeniden değerleme oranı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği Sıra No: 542 ile %122,93 olarak ilan edilmiştir. 2022 yılı için ilan edilen yeniden değerleme oranına göre 2023 yılına ilişkin defter tutma hadlerini aşağıdaki şekilde hesapladık.

Önemli NOT : 2023 yılında tutulacak defterlere ilişkin hadleri belirleyen  Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (Sıra No: 544) Resmi Gazete'de yayımlandı. 2023 yılı defterleri bu tebliğde ilan edilen hadlere göre belirlenecektir.

BİLANÇO ESASINDA 2023 YILI  HADLERİ (Yaklaşık)

3- 1 ve 2 numaralı bentlerde yazılı işlerden birlikte yapılması halinde 2 numaralı bentte yazılı iş hasılatının beş katı ile yıllık satış tutarının 891.000 lirayı aşanlar bilanço esasına göre defter tutmak zorundadır.

Önemli NOT : 2023 yılında tutulacak defterlere ilişkin hadleri belirleyen  Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (Sıra No: 544) Resmi Gazete'de yayımlandı.Söz konusu tebliğ ile Vergi Usul Kanun'unda yer alan had ve tutarlar 2022 yılı için ilan edilen yeniden değerleme oranında (% 122,93 ) artırıldı. 2023 yılında tutulacak defterlerin türü yukarıda bizim tarafımızdan hesaplanan hadlere göre değil Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (Sıra No: 544)'e göre belirlenecektir.

Tebliğde ilan edilen defter tutma hadleri yukarıda hesapladığımız hadlere çok yakındır.

2023 yılında tutulacak defterlere ilişkin Maliye Bakanlığı tarafından ilan edilen hadleri okumak için tıklayın. 

Gelir İdaresi verdiği özelgelerde  iade faturası düzenlenerek geri gönderilen mal bedellerinin de  defter hadlerinin tespitinde ilgili yılın alış toplamına dahil edilmesi gerektiğini belirtmiştir. 

Gelir Vergisi Kanunu’nun 47 nci maddesinde yer alan genel şartları ve 48 inci maddesinde yazılı özel şartları topluca taşıyanların ticari kazançları basit usulde tespit olunur. Ancak, Gelir Vergisi Kanunu’nun 51 inci maddesinde yazılı faaliyetleri yapan mükellefler ile çıkarılan kararnameler kapsamında kalan mükellefler basit usulde vergilendirmenin genel ve özel şartlarını taşısalar dahi, bu usulden yararlanamazlar.

Bir mükellefin 2023 yılında basit usule tabi olup olmayacağının belirlenmesinde, 31/12/2022 tarihi itibariyle gerçekleşen alış-satış veya gayri safi iş hasılatı tutarları, 2021 yılı sonunda 2021 yılı Aralık ayında yayımlanan 317 seri Numaralı Gelir Vergisi Tebliği ile ilan edilen 2022 yılına ait had ve tutarlar ile karşılaştırılacaktır. 

2023 yılı defterlerin tutulmasında hangi  hadlerin kullanılacağına dair bir abonemizin sorusuna verdiğimiz yanıtı okumak için tıklayın.

Her türlü şirketler bilanço esasına göre defter tutmak zorundadır. Ancak adi şirketler iştigal nevilerine göre yukarıdaki bentlerde yer alan tutarlar esas alınarak, hangi tutarlara giriyorlarsa, o tutarlar esas alınarak defter tutmaları gerekir.

Kurumlar Vergisi mükellefleri hadler dikkate alınmaksızın bilanço esasına göre defter tutar.

 İhtiyari olarak bilanço defteri tutmak isteyenler, bilanço esasını tercih edenler bilanço esasına göre defter tutarlar. (VUK md. 177)

 Yeniden işe başlayan tüccarlar, yıllık iş hacimlerine göre sınıflandırılıncaya kadar II. sınıf tüccarlar gibi hareket edebilirler (VUK md.178)

Önemli Not: Bakanlıkça Tebliğ ile açıklanan hadler ile mükellefler tarafından hesaplanan hadler arasında bir fark oluşur ise, Bakanlıkça ilan edilen  hadler esas alınarak  defter  tasdik ettirilmesi gerekmektedir. Eğer yanlış defter tasdik ettirilmiş ise  yeniden defter tasdik ettirin ve eskisini iptal ettirin, bu halde tasdik geçerli olacak ancak ikinci derece usulsüzlük cezasını gerektirecektir. (VUK md. 352/II-6) Genel Tebliğ ile farklı defter tutma hadleri tayin edildiğinde, tasdik işlemlerini izleyen Ocak ayı içinde bu hadlere göre yaptırabilirler.

Kağıt ortamında tutulacak defterlerin tasdiki için son gün 2023 yılının Ocak ayı sonudur. Bu tarihten sonra tasdik ettirilen defterler tasdiksiz sayılır.( VUK md. 352/I-8.) Tasdiksiz sayılan defterler ise re’sen takdir nedenidir. ( VUK md. 30-3.)

İKİNCİ SINIF TÜCCARLAR

1- 177. maddede yazılı olanların dışında kalanlar,

2- Maliye Bakanlığınca işletme hesabı esasına göre defter tutmasına izin verilen kurumlar

Yeniden işe başlayan tüccarlar yıllık iş hacimlerine göre sınıflandırılıncaya kadar II. sınıf tüccarlar gibi işletme defteri tutabilirler.

SINIF DEĞİŞTİRME

a) I’nciden II’nciye Geçme:

İş hacmi bakımından I. Sınıfa dahil olan tüccarların iş hacimleri, aşağıda yazılı şartları taşıdıklarında, bu tüccarlar, bu şartların tahakkukunu izleyen hesap döneminin başından itibaren II. sınıfa geçebilirler.

1- Bir hesap dönemi iş hacmi 177. maddede yazılı hadlerden %20 yi aşan bir nispetle düşük olursa veya;

2- Arka arkaya üç dönemin iş hacmi 177. maddede yazılı hadlere nazaran %20’ye kadar bir düşüklük gösterirse,

bu tüccarlar, izleyen hesap döneminin başı itibariyle II. sınıf tüccar olarak defter tutabilirler, ancak ihtiyari olarak da birinci sınıf tüccar olarak defter tutabilirler.(VUK md. 179/a.1,2)

AÇIKLAMA

1- Yukarıda yazılı şartlar tahakkuk etse bile birinci sınıf tüccarlar, sınıf değiştirmeden birinci sınıf tüccar olarak defter tutmaya devam edebilirler, vergi dairelerine bilgi vermek zorunda değillerdir, vergi daireleri tacire herhangi bir yaptırım uygulamaz.

2- Öte yandan II. sınıftan I. sınıfa geçme şartı tahakkuk ettiğinde, izleyen dönem başından itibaren birinci sınıf tacir olarak defter tutulması zorunludur. Bu hususta tacirin seçimlik hakkı yoktur.

b) II’nciden I’inciye Geçiş:

İş hacmi bakımından II. Sınıfa dahil tüccarların durumları aşağıda yazılı şartlara uyduğu taktirde, bunlar bu şartların tahakkukunu takip eden hesap dönemi başından itibaren I’inci sınıfa geçmek zorundadır.

1- Bir hesap döneminin iş hacmi 177’nci maddede yazılı hadlerden %20’ye aşan bir nispette fazla olursa, veya;

2- Arka arkaya iki dönemin iş hacmi 177’nci maddelerde yazılır hadlere nazaran %20’ye kadar bir fazlalık gösterirse;

Bu şartların tahakkukunu izleyen hesap döneminden başlayarak I’inci sınıfa geçmek zorunluluğu vardır. (VUK md. 180)

Ticari defterlerden; yevmiye defteri, defteri kebir, envanter defteri ve yönetim kurulu karar defteri her hesap döneminde açılış onayına tabidir. Buna karşın, pay defteri ile genel kurul toplantı ve müzakere defterinde yeterli yaprak varsa bu defterlerin izleyen faaliyet dönemlerinde açılış onayı yaptırılmaksızın da kullanılması mümkündür.

Tasdike tabi defterleri kullananlar, bunları şu zamanlarda tasdik ettirmeye mecburdur.

1-Öteden beri işe devam etmekte olanlar defterlerin kullanılacağı yıldan önce gelen son ayda

2-Hesap dönemleri Maliye Bakanlığı tarafından tespit edilenler, defterlerin kullanılacağı hesap döneminde önce gelen son ayda

3-Yeniden işe başlayanlar, sınıf değiştirenler ve yeni bir mükellefiyete girenler işe başlama, sınıf değiştirme ve yeni mükellefiyete girme tarihinden önce vergi muafiyetikalkanlar muafiyetten çıkma tarihinden başlayarak “on gün” içinde

4-Tasdike tabi defterlerin dolması dolayısıyla veya sair sebeplerle yıl içinde yeni defter kullanmaya mecbur olanlar bunları kullanmaya başlamadan önce

Onaylatmak zorundadır. (VUK md. 221)

Yeterli yaprakları olduğu için defterleri ertesi yılda da kullanmak isteyenler bunları Ocak ayı, hesap dönemleri Maliye Bakanlığınca tespit edilenler bu dönemin ilk ayı içinde tasdiki yenileme mecburdurlar. (VUK md. 222) 

Defterlerin Elektronik Olarak Tutulması

E- defter sistemine dahil olan mükellefler   elektronik ortamda tuttukları yevmiye defteri ve defteri kebir için defter tasdiki yaptırmazlar. Hesap döneminin ilk ayına ait beratın alınması açılış onayı, son ayına ait beratın alınması kapanış onayı  yerine geçer. (Elektronik Defter Genel Tebliği )

Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğ (SIRA NO: 486)’ya göre serbest meslek erbabının, işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler ile basit usule tabi olan mükelleflerin defter ve kayıtlarını elektronik ortamda Defter ve Beyan sistemi üzerinde tutulmaları gerekmektedir. Defter Beyan Sisteminde tutulan defterlerin kapanış onayları ait oldukları takvim yılına ilişkin gelir vergisi beyannamesinin verilmesi gereken ayı izleyen ikinci ayın sonuna kadar, Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından elektronik ortamda yapılır.

Vergi Usul Kanunu uyarınca düzenlenmesi gereken belgelerin elektronik ortamda düzenlenmesine ilişkin Vergi Usul Kanunu Tebliğ (Sıra No:509)'un  “IV.1.4. e-Fatura Uygulamasına Geçiş Zorunluluğu” başlıklı bölümüne göre brüt satış hasılatı (veya satışları ile gayrisafi iş hasılatı);

2021 hesap dönemi için 4 Milyon TL

2022 yılı 3 Milyon TL ve üzeri

olan mükellefler ilgili hesap dönemini izleyen yılın yedinci ayının başından itibaren, e-Fatura uygulamasına geçmek zorundadır.

e-defter Tebliği no:1 in, 3.2.1 ve 3.2.6 bölümlerine göre yıl içinde e-fatura uygulamasına zorunlu olarak geçen mükelleflerin, takip eden yıl başından itibaren e-deftere geçmeleri zorunludur. Buna göre 2021 hesap dönemi için brüt satış hasılatı 4 Milyon TL ve üzeri olan mükelleflerin 01.1.2023 tarihinden itibaren e-defter sistemine geçmeleri zorunludur.

Ayrıca Vergi Usul Kanunu Tebliğ (Sıra No:509)’un “IV.1.4. e-Fatura Uygulamasına Geçiş Zorunluluğu” başlıklı bölümünde e-fatura sistemine geçecek mükellefler sektör bazında da yukarıda yazılı hadlerden farklı olarak ayrı ayrı da belirlenmiştir.

Örneğin 2021 yılında 1 Milyon TL, 2022 veya müteakip hesap dönemleri için 500 Bin TL ve üzeri brüt satış hasılatı olan ve internet ortamında satış yapan mükellefler ilgili hesap dönemini izleyen yılın yedinci ayının başından itibaren, e-Fatura uygulamasına geçmek zorundadır. e-Fatura sistemine geçme zorunlulukları bulunan diğer sektörler için Vergi Usul Kanunu Tebliğ (Sıra No:509)’un incelenmesi gerekir.

Bu nedenle mükelleflerin tutacakları defterleri tespit ederken mutlaka Vergi Usul Kanunu Tebliğ (Sıra No:509) ve e-Defter Tebliği no:1 hükümlerini de dikkate almaları gerekir.

Eğer e-fatura sistemine geçilmesine ilişkin Vergi Usul Kanunu Tebliğ (Sıra No:509)'da belirlenen hadlerde bir artış yapılmaz ise birkaç sene sonra mükelleflerin e- Fatura ve dolayısı ile e-Defter sistemine geçmeleri gerekecektir.

Halen sadece yevmiye defteri ve büyük defter (defter-i kebir) e-Defter sisteminde tutulabilmektedir. Bu nedenle e-Defter sistemine dahil olan mükellefler; yevmiye defteri ve defteri kebir dışındaki e-Defter sisteminde tutulmayan defterlerini kâğıt ortamında tutmak ve notere tasdik ettirmek  zorundadır.

Vergi, SGK, İş, Ticaret Mevzuatı ile ilgili güncel konularda sorularınıza cevap almak; uygulamaya yönelik  makaleleri düzenli olarak takip etmek  için siz de abonemiz olun.

 Abonemiz Olmak İçin Tıklayın.

Bu ve diğer konularda abonelerimizin sorularına  verdiğimiz cevapları  okumak  için tıklayın.

Dergimizde yayımlanmış bazı makaleler için tıklayın.

Yayımladığımız Özelge ve Danıştay Kararlarını incelemek için tıklayın.